پرورش گل + نکات مهم آبیاری

بر هیچکس پوشیده نیست که در حوزه آموزش گلکاری می بایست سوای بحث توجیه اقتصادی کار، نگاه ویژه ای به کیفیت و نقش مهم آب داشت زیرا آب مساله ای مهم در پرورش گیاهان بوده و عدم آگاهی از آن می تواند سبب خسارات سنگینی به فرد تولید کننده شود از این رو در این مقاله در بحث پرورش گل نگاهی به اهمیت نقش آب در تولید گیاهان خواهم داشت، تا انتهای مقاله همراه ما باشید.

شاید هرکس علاقه و تمایلی به گل کاری و باغبانی دارد و حتی گل کاران حرفه ای در ایران که از این راه امرار معاش می کنند، برای به دست آوردن گل های قابل توجه و زیبا عواملی را که برای پرورش گل لازم است را فقط خاک خوب و قوی، هوای سالم و مناسب و کار به موقع و دقیق و تهیه کود دانسته و آخرین وسیله را آبیاری باغچه و آب پاشی باغ و گل ها بدانند، در حالی که بر خلاف این تصور باید گفت مهم ترین عامل در کشاورزی مخصوصا گل کاری، آب است که در شروع کار باید نسبت به تامین آن دقت فراوان به کار رود.

نقش و وظیفه آب در پرورش گل

باید دانست آب بزرگترین وسیله تغذیه گیاه می باشد زیرا مواد غذایی قابل جذب باید قبلا در آب حل شود تا گیاه از راه ریشه آنرا جذب نماید، محلول آب و مواد غذایی، شیره خام را حاضر کرده که این شیره به وسیله عروق و یاخته ها، به تمام گیاه رسیده و بعد از جذب اکسیژن یا گاز کربنیک که باید شیره را کامل نماید و گیاه آنرا از هوا جذب می کند، شیره پرورده برای غذای گیاه حاضر و آب زیادی از برگ ها تبخیر می شود، حال در پرورش گل میبینیم که اگر این شیره به گیاه نرسد، ادامه زندگی برای گل میسر نبوده و ساختن و حاضر شدن شیره هم بدون آب امری محال است، پس باید آب را اولین ماده لازم برای ادامه حیات گیاه دانست.

بین انواع آبی که روی زمین هست، بهتر و طبیعی تر از همه آب باران است اگر این آب قبل از رسیدن به روی زمین و مخلوط شدن با خاک باغچه و مواد دیگر در منبع به خصوصی جمع آوری شود، در حکم آب مقطر است. آب باران چون غیر از موادی را که حین ریزش از هوا جذب می کند مواد مغذی دیگری ندارد به همین جهت کمتر از آبهای دیگر خاصیت غذایی دارد.

اگر آب باران که از روی شیروانی ها یا بام ها جاری شده، جمع آوری شود مقداری گرد و غبار موجود روی بام ها را با خود حل می سازد و اگر از روی زمین جاری و جمع گردد، مواد آهکی را نیز با خود همراه خواهد ساخت. گیاه هایی هستند که باید آنها را فقط در خاک برگ بدون مواد آهکی کاشت زیرا آهک برای آنها مانند زهر بوده و گیاه را میخشکاند اینگونه گیاه ها باید با آب باران که مواد آهکی با آن مخلوط نشده باشد، آبیاری نمود پس آنان که در گلخانه خود از انواع این گلها ( مانند کاملیا، گل ادریسی) داشته باشند باید با کمال دقت به جمع آوری آب باران پرداخته و نگذارند با آن مواد آهکی مخلوط گردد.

در جاهایی که آب های روی زمین مانند نهر، چشمه و رودخانه به اندازه کافی برای آبیاری نباشد باید به حفر چاه جهت تامین آب اقدام کرد این چاه ها بسته به وضعیت طبقات اراضی ممکن است از 10 متر تا 100 متر عمق لازم داشته باشد. آب چاه های کم عمق را به وسیله تلمبه های دستی یا تلمبه های بادی می توان به سطح زمین آورده و باغات را آبیاری کرد ولی آب چاه های عمیق را باید به کمک تلمبه های مخصوص که با موتور یا برق کار می کند، به روی زمین رساند به هر حال هر کس به فکر گل کاری و احداث باغ و گلخانه افتاد، باید اولین فکر خود را برای تامین آب کافی (EC و PH آب) به کار ببرد و پس از تامین آب شروع به کارهای دیگر نماید.

آب چاه ها به نسبت مواد موجود در قشرهای مختلف زمین که از آنجاها جاری و در چاه جمع می شود، دارای مواد مختلفی است که شاید یکی یا بعضی از آن مواد برای گل و گیاه مضر باشند در نتیجه بهتر است آب چاه را قبلا به وسیله آزمایشگاه مورد رسیدگی قرار دهند تا اگر از مواد مضر عاری است با خیال راحت به مصرف آن بپردازند و اگر دارای مواد مضر است، راهی برای رفع ضرر آن به دست بیاورند. آب رودخانه اگر صاف باشد برای آبیاری گل ها مشکلی ندارد ولی آبهای گل آلود یا آب مجاری که از کارخانجات عبور کرده و خارج می شود یا آب حاصل از زه آب های نقاط مردابی و لجن زار عموما برای پرورش گل مضر می باشند.

درجه حرارت آب هم در فصل زمستان باید مورد توجه باشد زیرا در این فصل که گلها در گلخانه یا گرم خانه است برای آب دادن به آنها نباید آبی که درجه حرارتش کمتر از 5 درجه سانتی گراد باشد را مصرف کرد زیرا آب سرد به گل ها صدمه می رساند و از رشد آنها جلوگیری می کند، پس از بهتر است اگر آب گلخانه یا گرم خانه به وسیله لوله به آنها می رسد، لوله ها از پهلوی لوله شوفاژ (یا روش های دیگر) بگذرد تا سرمای آن تعدیل گردد و اگر در گلخانه منبع آب ساخته اند، همیشه متوجه باشند منبع آب را یک روز زودتر از مصرف پر کنند تا هوای گرمخانه آن را ملایم سازد.

وسیله آبیاری و آب پاشی به نسبت بزرگی و کوچکی فضایی که پرورش گل را انجام می دهند، متفاوت است در ایران غالبا از آب پاش های دستی استفاده می شود که کارگران با آنها چمن ها، حاشیه ها، باغچه و گلدان ها را آب می دهند، ولی باید در نظر داشت که هر چه فضای گل کاری وسعت یابد یا گلخانه و گرم خانه بزرگتر گردد، باید راهی را پیش گرفت که هزینه آبیاری و کار را کم کرد، برای محوطه های کوچک و محدود می توان با آب پاش گل ها را آب داد و باید سر آب پاش ها برای هر نوع گل و هر قسمت متفاوت و متناسب باشد، مثلا اگر گلهای لطیف و ظریف را با آب پاش هایی که سوراخ آن درشت است آب پاشی کنند، گل ها یا شکسته یا خراب و ضایع می شود یا بوته ها را فشار آب روی زمین می خواباند.

برای آب دادن گلدان های گلی که در گلخانه چیده اند از آب پاش های لوله بلند که سر لوله آنها کج است باید استفاده شود تا بتوان همه گل ها را به آسانی آب داد بدون اینکه خاک گلدان ها شسته شود و بیرون بریزد، برای آب پاشی روی خزانه بذر های خیلی ریز (مثل بذر بگونیا) آب باید به صورت گرد روی آن پاشیده شود یا به طوری که قبلا گفته شد برای جلوگیری از نمو قارچ یا علف هرز گلدان یا تغاری را که بذر در آن کاشته شده در آب بگذارند تا آب از پایین جذب شده و خاک را مرطوب نگه دارد، اما برای آبیاری باغ های بزرگ و گلخانه های وسیع، آبیاری به وسیله نوارهای کتانی یا پلاستیکی صورت می گیرد که یک سر آن را به تلمبه یا منبع آب که بلند ساخته شده باشد، وصل می کنند که می تواند آب را با فشار متناسبی بپاشد، در این صورت به جای چندین کارگر و صرف مدتی وقت، به آسانی یک نفر کارگر در مدت خیلی کوتاه می تواند تمام باغ یا گلخانه را آب پاشی کند.

مقدار آب مورد احتیاج پرورش گل به تناسب انواع گل ها و گلدان ها متفاوت است چنانچه آبیاری زمین و باغچه با آب پاشی گلدان ها به هیچ وجه قابل مقایسه نیست. باغچه یا زمین را که از نهر آبیاری می کنند مقداری آب در قشر زیرین خاک جمع شده و بعد اگر آب دیر برسد، کم کم به وسیله عروق موجود در خاک به سطح زمین می آید و چند روزی گل ها از آن تغذیه می کنند در صورتی که آبیاری گلدان ها به واسطه کوچک بودن محیط آن، باید هر روز یا یک روز در میان و گاهی در فصول گرم سال روزی دو مرتبه انجام گردد تا لطمه به گل ها نخورده و از نمو آن جلوگیری نشود.

به طوری که می دانیم گلدان ها را طوری باید خاک گیری کرد که آب در آنها جمع نشده و زیادی آن از سوراخ زیر گلدان خارج گردد زیرا اگر آب در گلدان باقی بماند، خاک تبدیل به لجن شده و ریشه گیاه را می پوساند برای آبیاری گلها برنامه به خصوصی نمی توان تنظیم کرد زیرا مقدار آب مورد احتیاج هر گلدان تایع وضعیت خاص گل هایی است که در آن کاشته شده و بسته به شرایط زیر است.

به نسبت قدرت و قوت شاخ و برگ و سبزی آن با وضع محل کاشت (چنانچه گل داودی که در گلدان کاشته اند بیشتر از یک بوته گل رز در زمین احتیاج به آب دارد).

مقدار مصرف آب به تناسب موقعی که گیاه مشغول کار یا استراحت است تفاوت دارد ( مثلا یک گل از ثعلبی ها موقع سبزی و گل دادن به آب فراوان احتیاج دارد در حالی که وقت استراحت تقریبا نیازی به آب ندارد).

طبیعت گیاه ها در مقدار مصرف آب آنها متفاوت است ( مثلا گیاه هایی که دارای برگ های نرم و شل هستند بیشتر از آنها که برگ های سخت دارند، آب مصرف می کنند).

فصول سال در مصرف آب گیاه ها موثر است چنانچه آب در تابستان چند برابر زمستان در پرورش گل مصرف می شود.

حالت انفرادی گیاه هم در احتیاج و مقدار آب موثر است (چنانچه بین یک دسته گیاه از یک نژاد و یک جور، بوته های ناسالم و مریض کمتر از بوته های سالم و قوی آب می خواهند).

مبدا اصلی گیاه را نیز باید در نظر گرفت (مثلا گیاه های جنگل های گرم و مرطوب مثل گل ارکیده و گل آنتوریوم، بیش از گیاه های صحراهای خشک و شن زار احتیاج به آب دارند).

به تناسب خاکی که گل در آن کاشته شده، میزان آب تفاوت می کند (چنانچه خاک برگ چون کمتر آب را در خود نگه می دارد بیشتر از خاک باغچه تازه که آب را در خود نگه می دارد، به آب احتیاج دارد که به طور مفصل در مقاله ی آماده سازی خاک باغچه به انواع مختلف خاک پرداخته ایم).

به نسبت درجه حرارت هوا

به نسبت خشکی یا رطوبت هوا

بسته به طرز کاشت گیاه و منظوری که از آن انتظار دارند (مثلا مارچوبه پاکوتاه کمتر از مارچوبه های زینتی رونده به آب محتاج است).

برای آب دادن گلدان ها مثل گل نرگس و زعفران می توان این قاعده را دستور قاطع و کلی دانست، هنگامی که خاک روی گلدان خشک شد، باید آنرا آب داد و مقدار آب باید به اندازه باشد که تمام گلدان مرطوب شود، البته زیادی آب از سوراخ زیر گلدان خارج می شود، پس آنها که گلدان را طوری آب می دهند که فقط قشر روی خاک تر می شود باید بدانند زحمت بیهوده کشیده و هیچ وقت گل مورد نظر به دست نخواهد آمد.

گلهایی که مثل گل اورینتال در گلخانه هستند غالبا باید آنها را صبح آب داد در صورتی که حاشیه های پرورش گل در هوای آزاد را باید عصر ها آب پاشی کرد تا خاک رطوبت و تازگی خود را مدتی نگه داشته و از دست ندهد، گلدان هایی که در آفتاب چیده شده در روزهای گرم اگر دو مرتبه آب دادن برای آنها کفایت نکند، باید سه مرتبه آب داد یا آنکه گلدان ها را تا مساوی سطح خاکش در زمین فرو برند تا از تبخیر آب جلو گیری شود.

روش شستشوی بوته ی گیاهان در حوزه پرورش گل

در مناطق خشک که رطوبت هوا کافی برای تمیز نگاه داشتن برگ ها نیست، گرد و خاکی که در تابستان از هوا روی بوته ها یا گل ها می نشیند از تنفس گیاه جلوگیری کرده و به آن صدمه می زند، پس برای اینکه بوته ها به خوبی بتوانند به وظائف خود که تنفس و تبخیر آب و جذب اکسیژن با گاز کربونیک هواست، بپردازند مخصوصا گیاه های مناطق گرم را که به هوای مرطوب هم احتیج دارند باید شستشو داد، اینکار باید در پرورش گل به طوری صورت گیرد که هم بوته ها شسته شود و هم هوای اطراف آنها رطوبت پیدا کند، در گرمخانه ها هم که گیاه های گرمسیری پرورش داده می شود باید عمل شستشو انجام گیرد تا هوای گرمخانه را مرطوب نماید، ولی در گلخانه های معتدل و سرد مخصوصا در فصل زمستان اینکار لزومی ندارد، زیرا همان مقدار آبی که برای آب دادن گل ها مصرف می شود برای تبخیر و مرطوب ساختن هوای گلخانه کافی است.

پاشیدن آب به وسیله تلمبه های مخصوصی که آب را نرم روی گل ها می پاشد مانع از آن می شود که گیاه ها بیش از اندازه لزوم آبی را که از خاک جذب می کنند، تبخیر نمایند.

• به واسطه آبی که از تلمبه ها روی برگ ها مخصوصا به زیر آنها که از آنجا عمل تبخیر آب صورت می گیرد، پاشیده می شود.
• همیشه مقداری از آب در هوا به طور معلق باقی مانده و هوا را مرطوب می سازد به همین جهت در هوای مرطوب کمتر آب گیاه ها به هدر می رود.
• قبل از آنکه آب جذب شده از ریشه مصرف شود، باید قطرات آبی که روی برگ ها نشسته است تبخیر گردد تا گیاه بتواند به فعالیت بپردازد چون منافذ برگ ها در طول روز باز شده و عمل تنفس صورت می گیرد و باید غالبا صبح و ظهر روی گیاه ها آب پاشید و از این کار موقع عصر و غروب خودداری کرد زیرا آب شب ها باقی مانده و نمی تواند تبخیر شود.

آب هایی که روی بوته ها پاشیده می شود اگر ناصاف و یا مخلوط به مواد آهکی است باید سعی کرد روی گل های لطیف پاشیده نشود زیرا پس از تبخیر مواد موجود در آب به صورت لکه روی گلها باقی مانده و هم لطافت گل را از بین می برد و هم عمر آنرا کوتاه می سازد.

اگر در اثر گرمای هوا لازم باشد روی گلها آب بپاشند، باید آبی که کاملا صاف است مصرف نمود از آنجا که شستشوی گیاه ها کمکی به از بین بردن بعضی حشرات مضره که زیر برگها جمع می شوند می کند باید موقع آب پاشی زیر برگها را هم با تلمبه شستشو داد تا حشرات مضره از بین بروند، تلمبه هایی که برای شستشوی درختان و بوته ها در دسترس هست و اقسام مختلف دارد. برای نباتات ظریف در پرورش گل باید مواظب بود هم فشار آب زیاد نباشد و هم به صورت گرد (مه پاش) پاشیده شود تا آنها را خراب نکند ولی برای درختان یا درختچه ها از سر آب پاش های درشت تر می توان استفاده کرد.

اهمیت نظافت گل ها در حوزه پرورش گل

همان طور که برای انسان و حیوان و هر موجود زنده نظافت یکی از عوامل مهم زندگی است در پرورش گل هم برای گیاهان یک ساله دو دوساله، گل های چند ساله و گل های پیازدار، نظافت و پاکیزگی مورد نهایت لزوم است زیرا نظافت بوته ها است که به برگ ها اجازه می دهد به بهترین طریق وظایفشان را (مانند تنفس، تبخیر آب و جذب گاز کربنیک) انجام دهند ضمنا از ابتلا به امراض و آفات گیاه مصون بمانند، وسائل کار مانند گلدان در نظافت گل ها نیز باید همیشه پاکیزه باشد زیرا در صورت کثیفی، خلل و فرج گلدان مسدود گردیده و جلوی نفوذ هوا و خروج آب زائد را می گیرد، همین طور جلوگیری از سبز شدن علف های هرز که بوته های گل را احاطه کرده و غذای آنها را مصرف می نماید، جز نظافت محسوب می شود. پاکیزگی گلخانه نیز برای جلوگیری از تولید گاز های مضره و ترشیدن علف ها و ساقه های ریخته شده پای گیاه و تولید حیوانات مضره هم، لازم است.

نظافت گل ها و گیاه ها همان طور که در مبحث شستشو ذکر شد به وسیله آب و برای از بین بردن ناخوشی ها و حیوانات موذیه شستن با آب و صابون رقیق صورت می گیرد علاوه، از تلمبه های مخصوص شستشو گاهی آنها را به وسیله اسفنج که در آب فرو برده اند، می شویند. اگر روی برگها زنگ یا امراض سطحی مشاهده شود بوته های مبتلا را با آب و صابون و اگر حشرات مضره دیگری باشند با داروهای ضد حشره (سموم) باید از ابتلا به آنها پاک کرد، اگر روی برگها گرد و غبار چسبیده نشسته باشد، می توان به کمک قلم مو یا ماهوت پاک کن های کوچک برگ های پاک کرد و شست.

همه روزه باید مواظب برگ های زرد و خشک که از بوته ها پای گلدان ها می ریزد، بوده و آنها را جمع آوری کرده و دور از محلی که گل ها هست یا سوزانده و یا در حفره ای برای تهیه خاک برگ ریخت. اگر در بوته ها زخم یا بریدگی پیدا شود باید فورا روی آنرا با چاقوی پیوند زنی پاک کرده و قسمت های خشک اطراف زخم را بریده و سپس تمام آنرا با نرمه ذغال چوب آغشته و روی آنرا با چسب مخصوص پیوند، بپوشانند.

هر موقع گلدان های خالی را در پرورش گل بخواهند برای کاشتن گل دو مرتبه خاک گیری کنند بهتر است که گلدان را از داخل و خارج به خوبی شسته و پاک کنند، اینکار عموما در نتیجه سهل انگاری کارگران صورت می گیرد و در نتیجه، هوای کافی به ریشه گیاه نرسیده و سبب پیدایش قارچ های مضره و خزه روی گلدان می شود که برای نمو و حیات گیاه بسیار زیان آور است، گذشته از آنچه که گفته شد نظافت گل ها و سالم نگه داشتن محوطه گلخانه یا شاسی یکی از وظایف ضروری باغبانان است زیرا رطوبت و گرمان آنجا بهترین محیط برای بروز انواع آفات گیاهی یا پیدایش حشرات موذی است.

دیواره های گلخانه ها بهتر است از داخل با آهک یا با سیمان آغشته شده باشد و همیشه از وجود چوب های پوسیده یا پارچه و اشیایی که به آنها کپک و قارچ دیده شده، محوطه گلخانه را پاک نگه داشت وگرنه همین سهل انگاری ها گاهی سبب بروز عوارض و آفاتی می شود که ممکن است خسارات هنگفتی را وارد سازد.

در صورتی که تا به حال تجربه پرورش گل را در فضاهای مختلف داشته اید، در صورت تمایل می توانید تجربیات خودتان را با ما به اشتراک بگذارید. جهت پرسش در ارتباط با موضوعات مرتبط با شوری و PH آب در گل کاری می توانید در همین بخش از طریق کامت با ما در ارتباط باشید.

منبع: کتاب گل کاری عملی
نوسینده: غلامرضا وزیری الهی