آموزش گلکاری در باغچه و منزل

آنچه که در این مقاله تقدیم علاقه مندان و دوست داران گل می شود خلاصه گلکاری عملی و کارهایی است که لازمه حیات و رشد و پرورش و تکثیر یکی از شگفت انگیز ترین پدیده ی عالم وجود می باشد که آن را گل می خوانیم، با ادامه مقاله همراه سایت پرشیالرن باشید.

توصیف گل

در بحث توصیف گل، گل به نام مطلق عضوی از گیاه است که وسیله ی تولید مثل و تکثیر آن است و به ثمر رسیدن این وظیفه را گل، با سلول هایی که خداوند در آن آفریده با دقت و به نحو احسن عهده دار می باشد.

در همه جهان و به هر زبانی وقتی می خواهند این اندام گیاهی را بنامند، لغتی را ادا خواهند نمود که معنی و مفهوم آن گل می باشد چنانچه آلمانی ها آن را Blumen، فرانسوی Fleurs، انگلیسی Flower و ما گل می نامیم و این لغت وقتی با مضاف الیه آن که نام یکی از انواع آن باشد گفته شود، نام خاص گل مورد نظر است چنانچه گل نرگس، گل رز یا سرخ، گل میخک و غیره.

زیبایی و فریبندگی گل از صدها سال پیش همیشه مثال و نمونه ستایش و تعریف و تشبیه زیبایی و محاسن سایر موجودات عالم بوده و بهترین ملهم توصیف زیبایی برای شاعران و نویسندگان گردیده است.

تعمق و غور در وجود این پدیده ی شگفت، برای هر فرد زیبا پرست راهنمای شناسائی وجود و قدرت ذات بی همتای احدیت و قدرت اوست.

این عضو تولید مثل گیاهان اینطور که ظاهر بینان می نگرند، ساده نیست و آن هم خود عالمی دارد که در آن عالم هر یک وظایفی را عهده دار می باشند تا گلی به وجود آید، انظاری را به خود جلب نماید مشام ها را معطر و جان ها را مفرح سازد، سپس در موقع تمام شدن دوره زیبایی اش ماده ای از خود باقی می گذارد که تخم، هسته و غیره نامند و برای تکثیر و تولید مثل فراهم ساخته است حال هر یک از آنها چه می کنند و چه وظیفه ای دارند، مبحث طولانی و وسیعی است.

انواع گل ها در گلکاری

در گل سلول های نر و ماده به یک شکل و صورت شناخته نشده، بلکه در هر تیره و دسته ای حاصل به نوعی تعبیه گردیده است، در بعضی توام و در برخی جدا از هم به شرح زیر در گلکاری طبقه بندی می شود.

• گیاهانی که گل هایشان دارنده سلول های هر دو جنس نر و ماده را یکجا و در یک گل می باشد که در اصطلاح گیاه شناسی آنها را Hermaphrodite می نامند مانند گل رز و غیره.
• گیاهانی که گل هر بوته ی آن جدا از هم دارای سلول های نر و ماده می باشند ولی گل نر _ هم ماده در روی یک بوته باز می شود که آنها را Poligame می نامند مانند قرغازی Pimprenelle (نوعی سبزی صحرائی است).
• حوزه ی دیگری از انواع گل، گیاهانی هستند که آنها را Unisexue می خوانند و بوته دارنده گل نر جدا از بوته دارنده گل ماده می باشد مانند گل شب بو، گل ناز و غیره.

ساختمان گل

هر گل معمولا بر روی ساقه کوچکی گاه بلند و گاه کوتاه قرار دارد که آنرا دمگل نامند و پای هر دمگل برگی کوچک به نام برگه دیده می شود. هر گل دارای دو قسمت متمایز است:

قسمت خارجی Perianthe که از دو جز کاسبرگ و گلبرگ ساخته شده و دیگری دستگاه مولد هست که آنهم به نوبه خود از دو جز مادگی و پرچم تشکیل می شود و همان طور که در بالا اشاره شد این دو آلت گاه در یک گل و گاه جدا از هم می باشند.

مجموع کاسبرگ های یک گل را کاسه نامند Calice که خارجی ترین قسمت گل است و غالبا از برگ های سبزی جدا از هم یا چسبیده به هم ساخته شده است و مجموع گلبرگ های گل را جام Corolle خوانند که درون کاسبرگ قرار دارد و از برگ های رنگین و زیبا و گاه معطر در این حوزه از ساختمان گل به وجود آمده است.

توصیف گل کاری

وقتی در محفلی صحبتی از گل کاری می شود عموما آن را به مفهوم محدود و سطحی عبارت که کاشتن ساده ی چند نوع گل معمولی و عادی است در نظر می آورند، در حالی که از نظر فنی معنای دیگری را برای گل کاری باید در نظر گرفت که کاشتن انواع نباتات گل دار و زینتی توام یه یکدیگر و به صورت نقوش و طرح های دل انگیز است، زیرا برای به وجود آوردن باغی یا تزئین محوطه به وسیله گل، به طوری که بارها دیده ایم تنها با کاشتن چند نوع گل منظور حاصل نشده منظره مورد علاقه به وجود نیامده و چشم اندازی را که باعث تفریح و نزهت خاطر باشد فراهم نمی سازد مگر با بهم آمیختن انواع گل و گیاهان زینتی. بنابراین باید گیاهانی را که در گل کاری مورد توجه کارشناسان فن است شناخته و از انواع آن مطلع باشیم.

گیاهانی که دارای ابعاد زینتی می باشند و این موضوع در حالیست که گل ندارند مانند انواع سرخس و غیره.

گیاهانی که برگ آنها زیباست ولی گلهای آنها قابل توجه نیست مانند انواع نخل و شمشاد.

درختچه های گلدانی مانند گل سرخ، یاس خوشه و غیره.

گیاهان یک ساله و دو ساله

گیاهان و گل های چند ساله Vivace که عبارت از نباتاتی است که چندین سال زندگی می کنند.

گیاهان روستایی Rustique که در سرمایی زمستان دوام می آورند.

گل های پیازدار

روش های کاشت گل در بحث گلکاری

در هر کشوری روش های کاشت گل و پرورش آن به نوعی مخصوص صورت می گیرد و هر باغبان یا کارشناس فنی سلیقه مخصوصی به کار می برد این تغییرات بستگی به منظور گل کار یا وسائلی را که در اختیار آنهاست دارد.

هیچ یک از عوامل مانند انتخاب خاک مناسب موثر در پرورش گل نیست، ولی همین عامل در مناطق مختلف غالبا متغیر است، چنانکه در انگلیس برای گلدان هایی که در آن به پرورش انواع سرخس می پردازند خاکی مخلوط از پوسیده سبزه چمن و خاک رسی و شنی به کار می برند در حالی که بلژیکی ها برای همین گیاه از خاک برگ پوسیده برگ های بلوط مصرف می نمایند که اولی جز خاک های سنگین و دومی از خاک های سبک است.

لازم به ذکر است جهت کسب اطلاعات بیشتر در ارتباط با انواع خاک می توانید مقاله ی آماده سازی خاک باغچه را مطالعه نمایید.

گل کاری در منزل به دو طریق کلی انجام می شود، یکی در هوای آزاد، دیگری در گلدان یا ظروف مختلف.

طبیعی ترین و آسان ترین روش های کاشت گل طریقه اولی است زیرا نباتاتی که در هوای آزاد و خاک باغچه کاشته می شوند گل هایی هستند که به حالت وحشی و صحرائی وجود داشته و به دست بشر به باغات منتقل و تریبت شده و مواظبت فراوانی لازم ندارند.

بر عکس نباتاتی که در گلدان یا ظروف دیگر کاشته می شود (مثل گل ارکیده و گل آنتوریوم) لازمه پرورش آنها دقت زیاد و شناسایی به احوال و طریقه نگهداری آنهاست، چون محوطه گلدان محدود است و خاک هایی که در گلدان ریخته می شود پس از مدتی بلااثر می گردد، باید مواظب خاک و نمو ریشه های نبات بود و به موقع لزوم گلدان یا خاک را عوض کرد، ولی امروز طریقه دوم مخصوصا در گلکاری تجارتی، متداول تر و مورد عمل است زیرا برای فروش و نقل و انتقال گلهای کاشته شده در گلدان حاضر بوده و خطر از بین رفتن آنهم به مراتب کمتر است مثلا تهیه و فروش اقسام گل سرخ یا میخک های آمریکایی، نخل ها، گل آنتوریوم و

تکثیر گل ها در حوزه گل کاری

برای اینکه بخواهیم تکثیر گل ها را در حوزه گل کاری انجام دهیم، دو طریقه کلی را بسته به جنس و نژاد گیاه باید در نظر داشت، یکی تکثیر به طور طبیعی و دیگری مصنوعی.

طریقه طبیعی تکثیر گل ها همانست که آن گیاه در حالت وحشی و صحرائی بدان وسیله زیاد می شده و آن عبارت از کاشتن بذر گیاه ها، اسپور قارچ ها، پیاز و تکمه و پاجوش آنهاست در حالی که ازدیاد گیاه به وسائل مصنوعی با قلمه زدن، تقسیم ریشه ها، خواباندن شاخه، پیوند و غیره صورت می گیرد.

تکثیر گل ها به وسیله کشت بذر

به طوری که اشاره شد گیاهان در حالت وحشی و صحرائی به وسیله بذری که روی زمین می ریزند نژادشان محفوظ مانده و زیاد می شوند دسته گیاهان پیدازا عموما با بذر و دسته نهان زا با اسپور (هاگ) و معمول ترین راه تکثیر گل ها در گل کاری همان کاشتن بذر آنهاست که برای به دست آوردن تعداد زیادی گل یا داشتن بوته های قوی یا نشان دادن مخلوطی از جورها یا پیدا کردن جورهای تازه صورت می گیرد.

برای به دست آوردن بذر های جورهای تازه همیشه باید تفاوت طبیعی گیاه ها و نتیجه ای که از دو رگه ساختن آنها حاصل می شود در نظر داشت و مطمئن بود که از کاشتن هر بذری جوره تازه تولید نمی شود.

تهیه بذر انتخابی: به طوری که در بالا اشاره شد با کاشتن بذر می توان بوته های قوی تهیه کرد که از آن گلهای درشت مورد توجه حاصل شود ولی رسیدن به این نتیجه در صورتی است که بذر خوب تهیه و حاضر شود. پس برای اینکه بدانیم از چه نوع بذر منظورمان صورت می گیرد باید گفت بذر سالم، قوی و پرمغز لازم است تا نهال قوی از آن تولید شود و اگر بذر تمام بوته هایی را که در باغ کاشته اند بدون توجه به این دقائق جمع آوری کنیم زحمت بیهوده کشیده و خواهیم دید سال بعد دارای گل هایی در گل کاری هستیم که از نظر صفات بسیار پست تر از سال قبل است.

بنابراین برای تهیه بذر خوب باید بوته های سالمی را که دارای صفات کامل نژاد خود هستند، انتخاب کرده و در جایی که دور از سایر بوته ها که خواص مورد نظر را ندارند کاشت، زیرا اگر نزدیک به آنها کاشته شود وزش باد یا حشرات گرده گلهای بوته های دیگر را روی این بوته ریخته و بذر حاصله آنچه مورد نظر است نخواهد شد. گلبازان با سلیقه برای جلوگیری از این عمل طبیعت اگر فصل مناسب باشد بوته های انتخاب شده را زیر گلخانه می کارند یا اینکه روی آنها را با گاز نازک می پوشانند. در نقاطی که ممکن است باران بی موقع ای ببارد و گل ها را خراب کند برای اطمینان بهتر است گلهای انتخابی برای بذر در گلدان کاشت یا حتما زیر گلخانه گذاشت، هوای گرم و خشک برای بارور شدن گلها و رسیدن بذر آنها خیلی مناسب است.

نگهداری بذر: در حوزه نگهداری بذر باید دانست که بذر گیاه عموما موجود زنده است که برای ادامه حیات خود محتاج هوا می باشد، پس برای آنکه بذری را که با زحمت تهیه شده چنان نگهداری کرد که خواص خود را از دست نداده و ضایع نشود، پس از آنکه بذر های درشت و سالم و پرمغز را جدا کردیم باید در محلی که خشک و هواگیر بوده و درجه حرارت آنها به طور متوسط 10 درجه سانتی گراد باشد نگهداری کرد.

رشد بذر: بذر ها برای تندیدن و سبز شدن احتیاج به سه عامل رطوبت، هوا و حرارت دارند.

رطوبت لازم برای رشد بذر را در حوزه گل کاری با آبیاری یا آب پاشی تولید می کنند ولی بعضی بذرها هستند که چون به رطوبت زیاد محتاجند آنها را در آب نگه می دارند تا سبز شود، حرارت هم با طبیعت گیاه ها به اندازه متفاوت لازم است برای بعضی همان حرارت هوای آزاد کافی بوده و برای دسته ای دیگر که گیاهان گرمسیری باشند به نسبت تمایل آنها حرارت مصنوعی را به وسائل مصنوعی مانند گلخانه یا گرم خانه تولید می نمایند.

برای اینکه به بذر هوای لازم برسد باید مواظب بود که خاک زیادری روی آن ریخته نشود بلکه به تناسب درشت و ریزی دانه باید روی آنها را به اندازه خاک داد که پوشیده شده و دانه ها بیرون نماند.

اگر بذری را که می خواهیم بکاریم خودمان تهیه نکرده و از بازار خریده باشیم برای اطمینان از سلامتی و خوبی بذر باید قبلا آنرا آزمایش کرد.

علائم بذر خوب معمولا آن است که در مقابل فشار دو انگشت مقاومت کرده و خورد نشود و اگر آنرا در آب بریزیم ته ظرف رفته و روی آب نایستد زیرا بذر پوک و فاسد روی آب می ایستد و بالاخره دانه های آن درشت و یکنواخت، به عبارت دیگر اینکه دارای صفات کامل بذر گلی را که می خواهیم به عمل آوریم باید از همه بهتر و نزدیک تر به مقصود آنست که تعدادی از آن بذر را دانه شمار کرده در گلدانی قبلا بکاریم و پس از سبز شدن ملاحظه کنیم چند دانه از آنها سبز شده است، اگر تعداد سبز شده حداکثر یا تمام آنچه کاشته ایم باشد، بذر خوب و قابل مصرف است و در صورتی که نیمی از آن یا کمتر سبز شود آن بذر قابل استفاده نیست، مدت رشد و سبز شدن بذر بسته به نوع گیاه ها متفاوت است چنانچه برای بعضی 15 روز و برای برخی فقط دو روز کافی است بعضی از بذر ها ممکن است چند ماه در خاک بماند و دانه هایی هم هست که یک یا دو سال وقت می خواهد تا رشد و سبز شود.

پس از گلکاری در منزل، مدت رشد یک نوع بذر هم به نسبت رسیدگی یا نارسی، تازگی یا کهنه بودن آن تفاوت دارد مثلا بذر موز از 15 روز تا شش ماه ممکن است به طول انجامد این مدت بیشتر در اثر کهنه بودن بذر است زیرا هر چه بذر کهنه تر باشد، دیرتر تندیده و سبز می شود.

روش کاشتن بذر: از آنجا که بذر گل ها هموما بسیار کوچک است کاشتن آنها با دست و یا آب پاش صورت می گیرد فقط بذر بعضی از گلها که دانه آن درشت است مانند لوبیای اسپانیولی را به ردیف می کارند. پس از اینکه بذر را در خزانه دست پاش کاشتند و سبز شد باید آنها را در محل اختصاصی نشا کرد ولی بعضی گلها هستند که اگر بوته شان را جا به جا کنند می خشکد بنابراین بذرشان را در همان جا که باید گل بدهند کاشته و پس از سبز شدن زیادی بوته ها را از وسط وجین می نمایند تا فواصل لازم برای رشد و نمو بوته و هواخوری و رسیدن نور با آن حاصل شود.

اینگونه بذرها را روی کرت های مخصوص به خود که قبلا خاک آنرا بیل زده و علف کشی کرده و حاضر ساخته اند می کارند، البته بذر گلهای یک ساله از گلهای ماندنی جدا کاشته و مخلوط نگردد، بذر گیاهان دو ساله را پاییز باید کاشت که در مقالات آتی در سایت پرشیالرن در مورد گیاهان گفته شده به طور کامل پرداخته خواهد شد.

تعدادی از گلها را می توان پاییز در محل مخصوص به خودش نشا کرد تا اوائل بهار زودتر به گل بنشیند مانند بنفشه فرنگی، جعفری فرنگی، شب بو و غیره و برخی از آنها که طاقت تحمل سرمای زمستان را ندارند مانند گل مینا، لادن، تاج خروس و غیره یا باید بسته به وضعیت محل و هوا اواخر اسفند یا اوائل فروردین در خزانه کاشته و پس از اینکه بوته ها چهار یا شش برگه شد روی کرت نشا نمایند و اگر بخواهند زودتر به گل بنشیند می توان بذر آنها را در گلدان های بزرگ کاشته و در گلخانه گذاشت تا به محض بر طرف شدن سرما آنها را نشا کرد، خزانه هایی که در گلخانه درست می کنند برای کاشتن بذر گل هایی است که مواظبت بیشتری از گل های معمولی را لازم دارد مانند مارچوبه زینتی و غیره.

در مرحله ی دیگری از فرآیند گلکاری در باغچه یا منزل موقعی که دانه های بذر را در خزانه می پاشند باید سعی کرد که زیاد نزدیک به هم ریخته نشود زیرا پس از سبز شدن بوته ها به علت نزدیکی به یکدیگر خفه شده و از بین می رود یا خیلی ضعیف می شود بنابراین اگر بذر ها خیلی ریز یا سبک است برای احتراز از جمع شدنشان در یک نقطه بهتر است قبلا آنرا با مقداری خاک یا ماسه نرم مخلوط کرده و پاشید.

به طوری که در این حوزه از کاشتن بذر شرح داده شد پس از پاشیدن بذر باید روی آنها را پوشاند تا رطوبت لازم را نگه داشته و سبز شود. بهترین خاک برای پاشیدن روی بذر خاک برگ یا پهن پوسیده اسب و گوسفند است ولی دانه بعضی از گلها مانند بگنیا را به علت اینکه خیلی ریز است نمی توان با خاک پوشاند.

قبل از آنکه روی بذر را خاک دهند بهتر است به وسیله غلطک سبکی خزانه را غلطک بزنند تا دانه ها به خوبی به خاک بچسبد و پس از خاک دادن با آب پاشی که سوراخ های آن خیلی ریز است خزانه یا کرت را آبپاشی کنند، اگر هوا گرم و خشک است و زود زمین را خشک می نماید باید خزانه را به فواصل لازم آبپاشی کرد.

بذر بعضی از گلها مانند گل سیکلامن خیلی زود زیر خاک می پوسد زیرا طاقت رطوبت زیاد را ندارد در این موارد بهتر است روی بذر را به جای خاک با ماسه نرم پوشاند. گلدان هایی را که به جای خزانه برای بذر کاری مصرف می کنند باید بقسمی خاک گیری کرد که آب زائد در گلدان باقی نماند و از سوراخ زیر خارج شود وگرنه خاک تبدیل به لجن شده و بذر هارا می پوساند، برای این کار قبل از آنکه خاک را در گلدان بریزند روی سوراخ ته گلدان مقداری از تیله های شکسته را روی هم می چینند یا یک قشر سنگ و ریگ درشت ته گلدان ریخته بعد روی آن خاک می ریزند بهتر است روی تیله ها یا ریگ ته گلدان بعدا چند سانتی متر خاک برگ درشت غربال نشده ریخته و روی آن را خاک نرم تر بریزند.

اگر بذری را که می خواهند بکارند بذر خیلی ریز مانند بگنیا است که روی آن را نباید خاک داد باید قبل از پاشیدن بذر گلدان را آب داد و بذر را پاشید در غیر این صورت ممکن است پس از آنکه روی بذر را خاک دادند گلدان را با آب پاش نرم آب پاشی کرد. گلدان هایی که در آن بذر خیلی ریز کاشته شده برای آنکه رطوبت خود را از دست ندهد روی هر گلدان قطعه شیشه ای می گذارند و باید کاملا مواظب بود که در این گلدان ها علف های هرز، قارچ یا خزه سبز نشود و اگر مشاهده شد که اینگونه علف ها سبز می شود قبل از اینکه نمو کرده و ریشه کند باید آنها را کند زیرا علف های هرز دانه های ریزه گل را از بین می برد.

تکثیر گل ها به وسیله قلمه زدن

قلمه زدن در اصطلاح باغبانی و گل کاری، یعنی قسمتی از شاخه گل یا گیاهی را که از بوته قطع کرده اند وادار به ریشه کردن کنند تا از آن بوته جداگانه به دست آید. به وسیله قلمه زدن عین همان جور گلی که قلمه را از آن گرفته اند به دست می آید درست همانند قلمه زدن گل رز، در حالی که تکثیر گل به وسیله بذر ممکن است جور تازه را حاصل نماید، بین روش های تکثیر گل ها به وسیله مصنوعی، قلمه زدن از همه مرسوم تر بوده و زودتر باغبان را به نتیجه می رساند زیرا به محض اینکه قلمه ریشه کرد و شروع به تغذیه نمود به زودی رشد کرده و گل می دهد، قلمه زدن گذشته از آنکه وسیله تکثیر گل است از تضییع شاخه گل هایی که در عرض سال زیادی از اندازه بلند شده و برای شکیل کردن آن بوته را هرس می نمایند جلوگیری می کند.

معمولا قلمه زدن گل را از انتهای شاخه گل ها که هنوز مغز آن سخت نشده می گیرند به این طریق که قسمتی از انتهای شاخه را به اندازه که دو تا چهار برگ داشته یا دارای یک تا دو گره باشد چیده برگ های آنرا با قیچی قطع و در خاک فرو می کنند ولی باید در نظر داشت شاخه ای را که برای قلمه انتخاب می کنند از شاخه های گلدار یا غنچه دار نباشد بلکه از شاخه هایی باشد که انتهای آن بدون گل است، قلمه بعضی از نباتات گوشتی مانند گل ساق عروس را اگر از ساقه گل داران بگیرند ضرری ندارد ولی در سایر گل ها مانند میخک، گل آویز و شمعدانی بهترین قلمه از شاخه های فرعی که اطراف ساقه های گلدار می روید گرفته می شود قلمه بعضی گل ها مانند قلمه کوکب یا تنباکوی گل علاوه از شاخه فرعی ممکن است قطعه هم از شاخه ای که شاخه روی آن روییده به آن چسبیده باشد.

قلمه بعضی از گل های چوبی مانند گل سرخ یا بوته انجیر را می توان از وسط شاخه ها انتخاب کرد، برای قلمه بعضی از گیاه ها از ساقه های زیر زمینی آن استفاده می شود آن ساقه را در خزانه گرم یا گلخانه می کارند که خیلی زودتر از سایر انواع قلمه ها ریشه کرده و سبز می کند، قلمه از ریشه هم در بعضی از گل ها مثل گل پیچ اناری عملی است که قطعاتی از ریشه آنها را بریده و به طور عمود در گلدان می گذارند تا سبز شود.

برگ بعضی از گیاه ها مانند گل بگونیا قابل قلمه زدن است و فقط کافی هست که برگ اینگونه گل ها را روی خاک گذارده، دم برگ را در خاک گلدان که مرکب از خاک برگ و ماسه باشد فرو کنند پس از مدتی از همان دم برگ جوانه تازه سبز شده تشکیل بوته می دهد.

به طور کلی شاخه هایی را که می خواهند از آن قلمه بزنند باید از بوته های قوی و سالم که خیلی سر سبز و پر شاخه هستند انتخاب کرد، زیرا همان طور که از بذر ناسالم و ضعیف بوته سالم و کامل به دست نمی آید، از قلمه ضعیف و نا سالم هم نباید انتظار به وجود آمدن بوته قوی داشت.

قلمه هایی را که از شاخه گیاه ها می گیرند باید از زیر بند (گره) قطع کرد برای آنکه ریشه همیشه از اطراف همان گره ها می روید، در بعضی از گیاه ها قلمه شان از بین دو گره ریشه می دهد. قلمه گیاهان نرم (مانند شمعدانی) و گیاهان گوشتی (مانند انواع انجیر هندی) را باید قبل از فرو کردن در خاک و ماسه برای اینکه نپوسد مدتی در هوا گذاشت تا محل برش ساقه خشک شود، قلمه بعضی از گیاه ها مانند میخک را باید مقداری از برگ های آنرا ببرند تا سطح تبخیر کم شود.

برای گیاهانی که قلمه آنها مشکل است و به آسانی می پوسد می توان قلمه ها را به چند دسته تقسیم کرد و به فاصله هر چند روز یک دسته از آنها را قلمه زد تا قسمت عمده از محل قطع ساقه ها در اثر مجاورت با هوا کاملا خشک شده نپوسد، قلمه هایی که از برگ گیاه گرفته می شود نیز دقت زیادی را ایجاب می کند، مثلا برگ بگنیای رکس را روی یک زمینه مرطوب می گذارند تا ریشه کند و بعضی برگ ها مانند برگ ساقه عروس را باید انتهای برگ را در خاک فرو کرد، برای اینکه قلمه ها به آسانی ریشه کند قسمت پایین قلمه را باید در خاک سبک فرو کرد مثلا برای قلمه شمعدانی خاک برگ یا ماسه و برای گل آوریز ماسه تنها و برای بعضی گیاه ها خزه سفید مصرف می نمایند، فقط قلمه خر زهره یا بوته لاستیک است که قلمه آن ها را در آب می گذارند. چون خاک رطوبت را در خود نگه می دارد و ممکن است همان رطوبت سبب پوسیدگی قلمه ها گردد، بنابراین باید همیشه با خاک مقدار کافی شن یا ماسه مخلوط کرد تا زیاده از اندازه رطوبت نماند ولی چون قلمه هم باید تغذیه کند تا ریشه دهد وجود خاک برای قلمه ها لازم است، ماسه را که برای قلمه زدن انتخاب می کنند باید قبلا خوب شست تا موادی که سبب نگه داری آب می شود مانند لای یا گل از آن خارج گردد.

اگر گلخانه برای قلمه زدن در اختیار باشد قلمه انجیر لاستیک یا خرزهره را در ماسه خالص می توان قلمه زده در گلخانه نگه داشت، ولی اگر گلخانه نباید قلمه آنها را در بطری آب می گذارند و بطری ها را پشت شیشه اتاق چیده تا شروع به ریشه کردن نماید البته آب شیشه ها را باید هر روز یا یک روز در میان عوض کرد تا ساقه قلمه نپوسد. بهتر است داخل شیشه چند قطعه زغال چون بیاندازند که از فساد آب و لیز کردن قسمتی از ساقه قلمه که در آب است جلوگیری کند.

در ادامه روش صحیح قلمه زدن در حوزه گل کاری، همان اندازه که حرارت و رطوبت برای اصل گیاه لازم است برای تغذیه و نمو ریشه قلمه ها هم لازم می باشد زیرا حرارت سبب فعالیت در نمو ریشه بوده و رطوبت هم با خشک شدن ساقه ها که اثر تبخیر آب موجود در آن است مبارزه کرده و از تضییع بافت های آن جلوگیری می نماید.

قلمه گیاهان روستایی ( روستایی به دسته ای از گیاه ها که سرما یا گرما در هوای آزاد به آنها صدمه نمی زند گفته می شود) مانند غار گیلاسی را باید در کرت های مسطح خنک و سایه زیر شاسی یا زیر حباب زد و قلمه هایی که در گلخانه سرد نگهداری می شود مانند گل بابونه یا گل آویز را در گلخانه معتدل و نباتات گرمسیری را در گرم خانه که حرارت آن بین 25 تا 30 درجه سانتی گراد است باید گذاشت، غالب قلمه ها را تا ریشه نکرده باید از تابش مستقیم آفتاب دور نگه دارند پس بهتر است آنها را جای مرطوب و کم و زیاد گرم بکذارند تا ریشه کند، پس از به اندازه کافی به آنها هوا و نور داد.

از پای قلمه ها باید هر روز برگهای زرد شده یا خشک را که ریخته است جمع آوری کرده و اگر روی قلمه ها شیشه گذارده اند همه روزه شیشه را که در اثر عرق کدر و کثیف می شود پاک کرد و هوا داد. بعضی از قلمه ها در ظرف دو تا سه هفته وعده ای در مدت یک یا دو ماه ریشه می دهند. اخیرا برای تسریع در نمو ریشه قلمه ها علمای گیاه شناسی هورمون مخصوصی کشف کرده اند که در دسترس عموم گذارده شده و با استفاده از آن عمل قلمه زدن آسانتر و سریع تر صورت می گیرد. بعد از آنکه قلمه ها به خوبی ریشه کرد آنها را از خزانه قلمه بیرون آورده هر یک را جداگانه در گلدان می کارند و گلدان ها را در هوای آزاد که درجه حرارت آن کمتر از زیر شاسی باشد می گذارند تا کاملا نمو نماید. تکثیر گل ها به وسیله قلمه زدن با داشتن وسایل مساعد همه وقت می توان قلمه زد ولی معمولا در نیمه آخر زمستان در گلخانه و اواخر تابستان در هوای آزاد می توان با موفقیت قلمه زد.

تکثیر گل ها به وسیله تقسیم ریشه در حوزه گل کاری عملی

در حوزه گل کاری، ریشه بعضی از گیاه ها اطراف ساقه گیاه زیر خاک منبسط شده و روی آنها غده کوچکی پیدا می شود مانند گل آویز باغی، مینای ماندنی، پامچال و فلوکس ماندنی و غیره که می توان موقع استراحت گیاه ریشه را از زمین بیرون آورده به کمک چاقو یا شفره آنرا تقسیم کرد، که از هر قسمت آن بوته جداگانه درست می شود همین عمل را برای تکثیر گل هایی پیاز دار یا تکمه دار یا با ساقه های زیر زمینی انجام می دهند، مانند گل کوکب، اختر، زنبق و بگونیا تکمه دار و غیره، ریشه ها یا پیاز ها و تکمه ها را باید طوری تقسیم کرد که هر قسمت دارای یک غده حامل جوانه و به اندازه کافی نرمه ریشه باشد قسمت بریده شده پیاز یا تکمه را برای جلوگیری از پوسیدگی به خاک زغال چوب نرم آغشته می سازند، ریشه گیاهان ماندنی و روستایی را که بهار گل می دهند قبل از زمستان یا بهتر است 6 تا 8 هفته پس از اتمام گل و آنها را پاییز گل می دهند اوایل بهار باید تقسیم و زیاد کرد.

تکثیر گل ها به وسیله پاجوش در حوزه گل کاری

تعدادی از گیاه ها مانند داودی هندی یا درخچه ها مانند یاس خوشه را ممکن است با گرفتن پاجوش آنها را تکثیر گل کرد این گیاه هاحالت خاصی دارند که غالبا از اوائل بهار تا اواخر تابستان از پای آنها روی زمین جوانه هایی بیرون آمده تشکیل شاخه های بلندی می دهند که اگر حذف نشود درخت را به صورت بوته های جنگلی پرپشت در می آورد و سبب ضعف بوته گیاه می شود ولی این جوانه ها که از روی ریشه گیاه بیرون می آید پس از چندی مستقلا دارای ریشه می شود که همان هنگام اگر آن را با بیل از پای گیاه جدا کرده بکارند بوته جدید به وجود می آید. البته گرفتن پاجوش در جهت تکثیر گل ها به وسیله پاجوش در حوزه گل کاری و کاشتن آن خیلی زودتر از قلمه زدن باغبان را به نتیجه می رساند ولی عیب این کار همانا پاجوش زدن زیاد اینونه گیاهان است که اگر مواظبت نشود و پاجوش ها را حذف ننمایند، گذشته از آنکه شکل بوته را خراب می کند اصولا گیاه را ضعیف و ناتوان می سازد.

تکثیر گل ها به وسیله شاخه های زیر زمینی در حوزه گل کاری

گیاهان دیگری مانند Cordyline در موضوع تکثیر گل ها به وسیله شاخه های زیر زمینی در حوزه گل کاری این عادت را دارند که از قسمت تحتانی آنها نزدیک به ریشه شاخه های نیمه چوبی که بعد چوبی می شود بیرون آمده به طور افقی یا مورب مقداری زیرزمین جلو رفته پس از اینکه به اندازه کافی از بوته اصلی فاصله گرفت، سر از خاک بیرون آورده شروع به نمو و برگ دادن می کند این شاخه هارا مانند شاخه های هوایی درختان با گیاه ها می توان قلمه زد، باید آنها را از زمین بیرون آورده به قطعاتی که هر قطعه شامل دو تا سه بند باشد قسمت کرد زیر شاسی یا در خزانه گلخانه ها قلمه بزنند تا ریشه کرده و سبز شود.

تکثیر گل ها به وسیله پیوند زدن

پیوند زدن در تکثیر گل ها عبارت از عمل قرار دادن قطعه ای از بوته (ساقه و چشم) بر روی شاخه بوته دیگری است به صورتی که پس از مدتی پیوندک با آن شاخه چسبیده و شروع به نمو نماید. پیوند به صورت های مختلف اجرا می شود ولی در گل کاری سه نوع آن معمول و متداول است، پیوند شکمی (در انواع گل سرخ و چای)، پیوند اسکنه (برای گل صد تومانی) و پیوند پهلو به پهلوی چسبی (برای انواع انجیر هندی و گل سرخ).

منظور از پیوند، تغییر دادن گیاهی بدوی و وحشی به صورت عالی تر و بهتر، یا به دست آوردن بوته قوی و پر حاصل تر (مثل پیوند انواع گل چای روی بوته نسترن های کوهی، پیوند یاس خوشه روی بوته ترون و غیره) یا ساختن بوته هایی با اشکال مختلف (مثل پیوند گل سرخ رونده روی یک ساقه دو متری نسترن کوهی برای به دست آمدن گل سرخ مجنون) یا تزئید انواع گیاهانی عالی بدون احتیاج به کاشتن بذر ( که مدت درازی وقت لازم داد تا بتوان از آن بوته ی مورد نیاز را به دست آورد) یا قلمه زدن یا داشتن شاسی و گلخانه و حصول نتایج سریع و خود در تکثیر گل ها و نژاد های جدید است، چنانچه با داشتن مثلا یکصد بوته نسترن کوهی می توان در ظرف مدت 15 تا 20 روز آنها را تبدیل به یکصد بوته از عالی ترین گل سرخ و چای کرد و پس از مدت کوتاهی تقریبا یک ماه به بعد، از گل آنها استفاده برد.

تکثیر گل ها به وسیله پیوند زدن مانند عمل قلمه احتیاج به رطوبت و حرارت لازم دارد تا به زودی پیوندک به پایه جوش خورده و نمو یابد، برای اینکه پیوند مطمئن تر و دقیق تر صورت گیرد و هوای خارج زیر پیوندک نفوذ نکند تا آنرا سیاه و خراب سازد، باید پس از بستن پیوندک به پایه روی شکاف شاخه را کاملا با چسب پوشاند. پیوند زدن در تمام مواقعی که شیره نباتی در گیاه جریان دارد و پوست آن به آسانی از مغز شاخه جدا می شود انجام پذیر است.

تکثیر گل ها توسط خواباندن شاخه در گل کاری

گیاهانی هستند که تکثیر آنها به وسیله قلمه یا پیوند به آسانی میسر نیست زیرا قلمه آنها یا خیلی بد و به سختی ریشه کرده یا اصولا ریشه نمی کند و یا آنکه شاخه های آن قابل پیوند زدن نیست. برای ازدیاد اینگونه گیاه ها شاخه های بلند و نرمتر را که از بوته از نزدیک زمین یا از تنه آن بیرون می آید از کمر خم کرده و خم آنرا در زمین مجاور یا در گلدان زیر خاک می کنند تا پس از چندی که ریشه کرد آنرا از بوته اصلی جدا کرده و گیاه تازه به دست آورند، چون خواباندن شاخه کار بی زحمت و بدون دردسری است می توان آن را درباره بیشتر گیاهان که شاخه قابل خواباندن در گل کاری داشته باشند انجام داد منتهی حصول نتیجه مدت زیاد تری وقت می خواهد.

در این حوزه از گل کاری، خواباندن شاخه به صورت ساده به طوریست که گفته شد با این تفاوت که برای تسریع و نمو ریشه باید آن قسمت از خم شاخه را که در خاک می گذارند از چند نقطه پوست کند تا زخمی شده از همان بریدگی ها ریشه کند، مواردی پیش می آید که شاخه را نمی توان خم کرده و در خاک فرو برد مثل آنکه شاخه با زمین فاصله داشته یا آنقدر قابل ارتجاع و بلند نیست که به زمین برسد در این مورد ممکن است روی انتهای شاخه نزدیک به تنه گیاه چند شکاف عمودی داده اطراف آنرا با خزه زیاد پیچید و مواظبت نمایند که خزه همیشه مرطوب باشد، یا آنکه گلدانی را از میان، دو نیم کرده هر نیمه آنرا از یک طرف شاخه آورده بهم متصل کرده با نوار محکمی ببندند بعد گلدان را مملو از خاک کرده و مرتبا آنرا مرطوب سازند تا ریشه دهد، بعد از آنکه ریشه ها به اندازه ای شد که شاخه بتواند تغذیه کند آنرا جدا کرده و بکارند بعضی از گیاه ها پاجوش زیادی می زند که نمی توان آنها را جدا کرده یا به طریق بالا خواباند برای ازدیاد آنها پای بوته را باید خاک داد تا قسمتی از پاجوش ها زیر خاک رفته و ریشه کند و سپس می توان از آنها در گلکاری استفاده کرد.

تکثیر گل های پیاز دار در جهت گل کاری

تکثیر گل های پیاز دار مانند سنبل، نرگس، لاله، زنبق را به وسیله پیازچه های کوچکی که از پهلوی پیاز اصلی یا از دو قاعده پیاز آنجا که ریشه می روید و تولید می شود، تکثیر می کنند این پیاز ها را وقتی که گیاه در حال استراحت است از پیاز اصلی جدا کرده و موقع کاشتن پیاز ها که پاییز است جداگانه می کارند.

پیاز سنبل کمتر به طور طبیعی زیاد می شود و برای تکثیر آن باید قاعده پیاز را به شکل صلیب قاچ زد یا آنکه حفره به شکل مخروط در آن ایجاد کرده و بکارند تا از آنجا پیاز های کوچکی بیرون آید که با کاشتن آنها پس از مدتی بوته سنبل جدیدی به دست آید، پیاز گلایول و نرگس به خودی خود زیاد می شود، بعضی از انواع زنبق رشتی و بگونیای پیاز دار از پهلوی برگ هایشان غددی شبیه یک پیاز کوچک پیدا می شود که پس از تکمیل می توان آنها را مانند پیاز کاشت که از هر کدام بوته جدیدی در گل کاری حاصل می گردد.

تکثیر گل ها به وسیله تکمه

تکثیر گل ها به وسیله تکمه در این حوزه می توان گفت تکمه عبارت از غدد گوشتی زیر زمینی مانند سیب زمینی است که روی هر کدام از آنها چندین چشم وجود دارد و از هر یک ساقه جداگانه می روید (مانند گل بگونیا) یا آنکه هر یک از تکمه فقط دارای یک چشم بوده و از آن ساقه بیرون می آید مانند گل کوکب.

تکمه های دسته اول را می توان به تعداد چشمهای موجود روی آن قسمت کرده و کاشت که از هر قطعه آن گیاه تازه درست می شود، برای اجرای اینکار تکمه ها را قبل از کاشتن روی زمین می گذارند تا چشم ها شروع به فعالیت کرده و بخواهد سبز شود، آنوقت به کمک چاقوی نیز و برنده آنرا به طوری تقسیم می کنند که هر قسمت دارای یک چشم باشد، برای آنکه قطعات تکمه ها زیر زمین نپوسد قبل از کاشتن آنها را با نرمه ذغال چوب آلوده و بعد می کارند.

تکثیر گل ها به وسیله ساقه های روی زمین در گلکاری

تکثیر گل ها به وسیله ساقه های روی زمین در این حوزه از گل کاری می توان گفت بوته بعضی گل ها به طور طبیعی از بغل ساقه آنها نزدیک زمین شاخه های نازکی مانند نخ یا سیم برای زیاد شدن بوته بیرون آمده و پس از آنکه چند سانتی متر بلند شد، نوک آنکه با زمین مماس است ریشه کرده از روی ریشه بوته جدیدی تولید می شود مانند گل بنفشه معطر، این ساقه ها را پس از آنکه ریشه کرد از بدنه بوته اصلی جدا کرده و می کارند، این طریقه تکثیر به مراتب آسانتر از کاشتن بذر آن است.

منبع: کتاب گل کاری عملی
نوسینده: غلامرضا وزیری الهی