معرفی انواع خاک باغچه

پس از آب مهم ترین عامل موفقیت در آموزش گلکاری، خاک باغچه است زیرا خاکی را که در نظر داریم در آن گل کاری نماییم، باید هم از لحاظ مواد مغذی و هم تناسب سایر مواد سازنده ی خاک با احتیاجات گل مطابقت داشته باشد در غیر این صورت زحمت بیهوده را متحمل شده ایم. ضمنا باید دانست اهمیت خاکی که برای گل های گلدان لازم است به مراتب بیشتر از خاکی است که در باغچه یا حاشیه ها در آن گل کاری می شود.

آشنایی و آماده سازی خاک باغچه

خاک و خاک برگ را دارای دو خاصیت طبیعی و شیمیایی است، خاصیت طبیعی آن وزن مخصوص، قابلیت نفوذ، قابلیت انعقاد و قابلیت جذب آب است. خاصیت شیمیایی خاک مربوط به مواد است که خاک از آن ساخته شده و بکار تغذیه گیاه ها می رود. اهمیت خاصیت طبیعی در حوزه آماده سازی خاک باغچه، بیشتر از خواص شیمیایی آن است و باید متوجه بود خاکی که برای گل کاری تهیه می شود اول با ریشه گیاه و ساختمان آن مطابقت داشته باشد تا ریشه بتواند به خوبی در محیط خودش (خاک باغچه) توسعه یافته و به فعالیت پرداخته و به آسانی مواد غذایی را جذب و مصرف نماید.

پس اگر وضعیت طبیعی مناسب با ساختمان گیاه نباشد به فرض آنکه خاک پر از مواد غذایی باشد، چه اثری خواهد داشت؟ بنابراین پس از آنکه خاصیت طبیعی خاک با طبیعت گل و گیاهی که قرار است کاشت شود مطابق بود، در درجه دوم باید به وضعیت شیمیایی آن و مواد موجود در آن که برای پرورش و تغذیه گیاه لازم است، پرداخت مثلا برای پرورش گل خرزهره هندی، خاک برگ ساخته شده از برگ های خلنگ لازم است و این گل در چنین خاکی ولو مواد غذایی و شیمیایی آنقدر در حد کفایت نباشد، نمو بهتری خواهد داشت تا در خاک برگ تهیه شده از پوسیده چمن که مملو از مواد غذایی باشد.

در این حوزه از آماده سازی خاک باغچه به طوری که قبلا هم گفته شد گاهی اوقات برای کاشتن بذر های خیلی ریز و سبک یا بعضی از انواع گل ها و گیاه ها که وجود علف های هرز یا قارچها یا خزه برای نمو یا سبز شدنشان مضر است، باید خاکی را برای خاک باغچه مورد استعمال قرار داد که قبلا با وسایل مخصوص مانند داغ کردن، جوشاندن یا بخار دادن، اینگونه انگل ها پاک شده باشد. عمل استریل کردن خاک بیشتر درباره ی خاک هایی که برای گلدان ها حاضر می کنند، انجام می شود ولی در خاک حاشیه ها یا باغچه ها به واسطه اینکه بذر علف های هرز یا هاگ قارچ ها را آب یا باد دائما منتشر می سازد، استریل کردن خاک کاری بیهوده است.

خاک تازه (خاک باغ)، اولین نوع از خاک باغچه

وقتی برای بعضی از گلها از خاک تازه گفتگو می شود، مقصود خاکی است که به اندازه کافی سنگین، قوی و مدت ها به آن کود داده و روی آن کار شده باشد مانند خاک زمین های سبزی کاری که این خاک ها را با افزایش مقداری شن یا خاک برگ، قابل استعمال برای گل کاری در خاک باغچه می کنند.

خاک برگ چمن، مناسب برای خاک باغچه

برای ساختن خاک برگ چمن در اروپا گل کاران چمن های وسیعی ای را اجاره کرده و هر موقع علف های چمن بلند می شود آنها را با ماشین چیده و روی هم دسته می کنند، علف هایی که پس از چیدن برای تهیه خاک برگ روی هم می ریزند، نباید زیاد روی هم جمع شده و ارتفاع توده آنها نباید بیشتر از 60 سانتی متر باشد، زیرا اگر بیشتر شود هم برگرداندن آن برای اینکه کاملا هوا به آنها نفوذ کرده مشکل است و هم ممکن می باشد طبقات زیرین نزدیک به زمین گندیده و فاسد شود.

علف ها اگر از چمن زاری که زمین آن رسی و شنی است چیده شده باشد خاک آن دارای مواد آهکی است ولی اگر چمن زار زمین های ترش است باید موقعی که علف ها را روی هم می ریزند بین هر قشر علف، کمی نرمه آهک یا آرد توماس (Tomas) بپاشند. بعد از آنکه این توده علف شروع به خشک شدن کرد هر دو روز یک مرتبه باید روی آنرا با آب فاضلاب، آب پاشی کرد و هر چند یک مرتبه آنها را به کمک بیل برگرداند تا به خوبی در اثر نفوذ هوا و آفتاب بپوسد. بعد از اینکه کاملا پوسیده و آنرا سرند کردند، حاضر برای استفاده می شود.

این خاک بر خاک تازه که قبلا ذکر شد برتری دارد مخصوصا برای انواع گل داودی هم بسیار مناسب است. خاک محل نگهداری چمن چون همیشه مقدار زیادی آب را در خود نگه می دارد، جز خاک های سنگین است و اگر به این خاک در مواقع لزوم دسترسی نباشد، به جای آن می توان از خاک تازه در خاک باغچه استفاده کرد.

خاک برگ معمولی، سومین نوع از خاک باغچه

در این حوزه از معرفی خاک باغچه؛ برای ساختن خاک برگ معمولی باید از موقعی که در اثر هوای سرد پاییز، برگ درختان شروع به ریزش می کنند آنها را جمع آوری کرده و در گودالی که عمق آن بیش از 60 سانتی متر نباشد، روی هم می ریزند تا بپوسد. خاک مذکور، صد در صد از مواد پوسیده شده برگ ساخته شده و همان طور که برای تهیه خاک چمن گفته شد، می توان روی برگ ها را با آب فاضلاب تا حدی مخلوط کرد، و اگر آنرا به مصرف گل هایی که آهک برای آنها مضر است نمی رسانند، می توان در بین برگ ها به عنوان نرمه آهک از این خاک استفاده کرد.

با این برگ ها اگر مقداری کود حیوانی هم برای آماده سازی خاک باغچه مخلوط کنند، پس از پوسیدن و حاضر شدن اثرات بهتری خواهد داشت. هر سه ماه یک مرتبه توده برگ ها را زیر و رو کرده و دوباره روی هم دسته می کنند و پس از یک سال یا یک سال و نیم که خوب پوسیده شد، انها را سرند می کنند تا شاخه ها و خورده چوب هایی که بین برگ هاست، جمع آوری شده و خاک نرم قهوه ای رنگی به دست آید زیرا وجود شاخه ها و چوب ها بین خاک باغچه سبب انتشار بعضی امراض قارچی یا حیوانی ممکن است شود، این خاکبرگ دارای وزن متوسط و قابلیت نگه داری متوسط آب است.

خاک برگ خلنگ

خاک برگ خلنگ پوسیده نباتات است و به همین نام در جنگل هایی که خاک آن سیلیسی است می روید، از پوسیده برگ دم برگ و شاخه های نرم آن و ریشه اش مخلوط با خاک شنی جنگل همیشه یک قشر کف جنگل ها موجود است که به خوبی می توان آنها را جمع آوری کرده و به باغ آورد. این خاک برای گیاهانی که ریشه آنها نرم و لطیف است و اصولا برای گیاه های گرم خانه خیلی مفید می باشد.

خاک خلنگ جز خاک های سبک بوده و آب را کمتر در خود نگه می دارد با وجود این همیشه کمی مرطوب می ماند، ولی وقتی خشک است به سختی آب را جذب می کند. اگر از این خاک مقدار زیادی در اختیار باغبان باشد نباید آنرا روی هم توده کند زیرا وقتی این خاک تازه است در اثر تخمیر، حرارت زیادی تولید می کند بنابراین باید آن را در زمین یا انباری که هست به قسمی پهن کنند که ضخامت توده آن بیشتر از 5 سانتی متر نباشد.

خاک پوسیده از فضولات حیوانی

خاک های فضولات حیوانی زمانی برای خاک باغچه قابل مصرف است که کاملا تجزیه و پوسیده باشد در غیر این صورت وجود مواد نپوسیده پس از آب دادن به خاک سبب تخمیر آن شده و ممکن است هم ریشه گل ها را بپوساند و هم در آن کرم، لیسه و حشرات موذی برای گل های باغچه تولید شود این خاک مملو از مواد غذایی پوسیده بوده و برای خاک گلدان بسیار مناسب است ولی همیشه آن را با خاک های دیگر و شن مخلوط کرده و مصرف می نمایند و کمتر موردی پیش می آید که خالص آنرا به کار ببرند، اگر در این خاک کرم دیده شود، برای از بین بردن کرمها باید کمی به آن نرمه آهک اضافه شود که ضمنا PH آن را هم خنثی نماید. این خاک سنگین و قوی برای خاک باغچه بوده و قابلیت بالای در نگهداری آب دارد.

خاک زباله، ششمین نوع از انواع خاک باغچه

برگ ها و علف های هرز و ریشه های زائد باغ یا باغچه را اگر در محلی دسته نمایند، پس از پوسیدن نوعی خاکبرگ از آن به دست می آید، به این زوائد ممکن است آنچه از خوراک ها که دور ریخته می شود و همچنین زوائد آشپزخانه مانند پوست میوه جات را نیز اضافه کرده و همان طور که برای ساختن خاکبرگ عمل می کردند برای پوساندن این زباله ها رفتار کنند. چون خاکی که از این زوائد به دست می آید، حاوی مجموعی از مواد است که به طور جداگانه از آن خاک درست می شود و اگر چنین خاکی در دسترس گلکار نباشد، به این معنی که وسیله جمع آوری زباله را نداشته و ضمنا برای بعضی گلها مصرف آن لازم باید ممکن است با ترکیب خاک های مختلف از آن تهیه و مصرف نمود.

مثلا برای خاک باغچه کاشتن گل داودی از ترکیب 2 پیمانه خاکبرگ چمن و یک پیمانه خاک پوسیده فضولات حیوانی و مقدار لازم شن، برای انواع نخل دو پیمانه خاک خلنگ، یک پیمانه خاک فضولات حیوانی و مقدار لازم شن و برای بیشتر گیاه هایی که در گرمخانه عمل می آید یک پیمانه خاک چمن، یک پیمانه خاک خلنگ و یک پیمانه خاک فضولات حیوانی و شن را مخلوط کرده و استفاده می کنند. در صورت نبودن خاک چمن از خاک تازه و به جای خاک خلنگ، خاکبرگ معمولی را می توان به کار برد این خاکهای ترکیبی را باید قبل از شروع به کار ساخته و حاضر کرد، مخصوصا اگر لازم باشد به آن کود حیوانی جهت خاک باغچه اضافه کرد.

خزه سبز و سفید مناسب برای گرد آوری خاک باغچه

خزه سبز جهت گل هایی که جوانه آنها را باید در رطوبت مداومی نگه داشت تا سبز شود (مانند جوانه های گل برف که باید قبل از کاشتن یا موقع نقل و انتقال همیشه مرطوب باشد) یا برای چیدن به دور پاجوش هایی که در هوای آزاد به سختی باز می شود یا دور شاخه ها، مفید است. این خزه ها آب زیادی در خود نگه می دارند و با همان آب کمک به سبز شدن اینگونه گل ها می کنند.

خزه سبز ضمنا برای بستن بعضی بسته های محتوی قلمه، ریشه گلها و بعضی پیاز ها که باید با رطوبت به مقصد برسند لازم است و کمک بسیار به این کار می کنند. ضمنا خزه های سبز برای تزئین سبد های گل و پای گلدان هایی که روی میز می گذارند، نیز مصرف می شود.

در این حوزه از خاک باغچه، خزه سفید را به این جهت سفید می گویند که پس از خشک شدن رنگ آن کاملا پوسیده می شود. این نوع خزه ها غالبا در مرداب ها می روید و پس از آنکه از مرداب ها بریده شوند، نوک آنها را که سبز است موقع جا به جا کردن گلهای ثعلبی روی کف گلدان می گذارند تا رطوبت آنرا حفظ کنند و گاهی هم از آن خرد کرده و روی بذرهای لطیف که نمی توان روی آنها را خاک داد، می پاشند.

خاک تورب

خاک تورب نوعی الیاف و خاک سبکی است که از مرداب های خشک شده بیرون می آورند. این نوع مناسب خاک باغچه بیشتر از جمع شدن و تجزیه خزه سفید در کف مرداب ها تولید می شود. خاک تورب را پس از آنکه نرم کردند، داخل انواع دیگری از خاک برگ کرده و در گلدان می ریزند. اگر خاک تورب با خاک های سبک و خشک مخلوط شود، خاک اصلاح شده ای حاصل خواهد شد که خاصیت نگهداری بالایی از آب دارد که می تواند در کاهش هزینه مصرف آب، کمک شایانی کند.

منبع: کتاب گل کاری عملی
نوسینده: غلامرضا وزیری الهی

در صورتی که تا به حال تجربه فرآوری و تهیه خاک باغچه را داشته اید، می توانید تجریبات خودتان را در همین بخش و از طریق کامنت با ما به اشتراک بگذارید.