معرفی گل سوسن + پرورش و نگهداری گل سوسن

گل سوسن یکی از مهم ترین گیاهان زینتی پس از گل رز ، میخک و داودی در جهان است که بیشتر به صورت شاخه بریده در تمام طول سال مورد استفاده قرار می گیرد. در این مقاله از سری مقالات سایت پرشیالرن ما به معرفی انواع مختلف گل سوسن (گل لیلیوم) و همچنین روش پرورش و نگهداری گل سوسن در گلدان و یا باغچه خانه می پردازیم امید است که مورد توجه شما عزیزان قرار بگیرد، تا پایان همراه ما باشید.

گیاه شناسی گل سوسن

جنس گل سوسن از زیر دسته تک لپه ای ها و خانواده لیلیاسه است و دربرگیرنده بیش از صد گونه است که به طور گسترده در مناطق معتدل نیمکره شمالی، به ویژه آسیای شرقی پراکنش دارد. گیاهان این جنس از گل سوسن، چند ساله، با ساقه های برگدار و از گیاهان علفی پیازی (پیاز بدون پوشش) و بومی اروپا، آسیا و آمریکای شمالی هستند که بین عرض جغرافیایی 10 تا 60 درجه شمالی پراکنده هستند.

گونه های جدید گل سوسن بومی مناطق گرمسیری _ استوایی هستند که در ارتفاعات بالاتر پرورش می یابند. در گل سوسن محدوده گسترده ای از شکل، اندازه، رنگ گل و مرفولوژی پیاز را می توانیم شاهد باشیم. حدود 12 گونه در اروپا، 24 گونه در آمریکای شمالی و 50 تا 60 گونه از گل سوسن در آسیا رشد می کنندو فقط گل سوسن مارتاگون بین آسیا و اروپا پراکنش دارد.

به طور کلی انواع گل سوسن از نظر نحوه آرایش برگ به دو دسته مارپیچی و پراکنده تقسیم می شوند. به عنوان مثال گل سوسن مارتاگون نوع برگ آن مارپیچی است در حالی که دسته ی بزرگی از گل سوسن دو رگه آسیایی که از دو رگه های جدید گلخانه ای مشتق شده اند، برگ پراکنده دارند.

ساختار بنیادی گل سوسن شامل ریشه، ساقه، گل و برگ است. اندام ذخیره ای در گل سوسن (گل لیلیوم) از نوع ریزوم یا پیاز می باشد. بر حسب گونه های مختلف گل سوسن، پیازچه (زیر خاک) و پیازچه های هوایی ( بالای خاک) تشکیل و نمو می یابد، البته در بیشتر گونه ها پیازچه در زیر خاک تشکیل می شود و برگ های فلس مانندی به ساقه ای متراکم که طبق تحتانی نامیده می شود، متصل است و دو نوع ریشه تغذیه کننده و انقباضی از طبق تحتانی به وجود می آید. از آنجایی که پیازچه های جدید در هر سال در عمق های مختلف تشکیل می شوند، نقش انقباضی ریشه های اخیر سبب قرارگیری پیازچه ها در عمق مناسب و حفظ بقای آنها می گردد.

زمان کاشت پیاز گل سوسن

شاید امروزه کمتر کسی را بتوان پیدا کرد که به پرورش و نگهداری گل سوسن علاقه مند نباشد، زیرا گل سوسن گیاهی چند ساله بوده و همواره به علت دارا بودن غنچه های بزرگ و پر زرق و برق زبانزد گل های زینتی بوده و با ویژگی های خود، حداکثر زیبایی را به خانه، حیاط و باغ می بخشد و در کنار موضوعات گفته شده، گلی است که به حداقل مراقبت احتیاج دارد، به شرط آنکه در مکان مناسب کاشته شود.

بهترین زمان پرورش و نگهداری گل سوسن در حیاط خانه و باغ، در اواخر فصل زمستان می باشد، زیرا عبور از یک دوره سرمایی، سبب تقویت قدرت ریشه دهی در گل سوسن شده و همین امر سبب تولید ساقه قوی و در نهایت تولید غنچه های بزرگ در گیاه می شود.

در صورتی که تمایل دارید پیاز گل سوسن را در داخل خانه بکارید، برای فرآوری گیاه هیچ محدودیت زمانی جهت کاشت پیاز وجود ندارد و تنها شرایطی برای کاشت و نگهداری گیاه وجود خواهد داشت که در ادامه به آنها اشاره خواهم کرد.

لازم به ذکر است که در حوزه زمان کاشت پیاز گل سوسن یکی از اثر گذارترین عوامل در کیفیت غنچه دهی گیاه، تاریخ تولید پیاز می باشد و بهتر است در زمانی که قرار است پیاز گیاه کاشته شود، اقدام به خرید آن را انجام داد.

روش کاشت پیاز گل سوسن

• در صورتی که تمایل دارید پیاز گل سوسن را در فضای باز بکارید، باید نقطه ی مورد نظر جهت کاشت، از ریزش های مستقیم آسمانی مثل باران در امان باشد و خاک محل مورد نظر، دارای قدرت زهکشی بالا باشد، زیرا عدم وجود زهکشی و تجمع آب، سبب پوسیدگی ریشه گیاه خواهد شد.
• گل سوسن نیاز به نور زیاد دارد، در نتیجه محل کاشت پیاز باید از لحاظ تامین نور برای گیاه مناسب باشد به طوری که گیاه در طول روز 8 الی 10 ساعت در معرض نور مستقیم خورشید باشد (نور مناسب سبب تولید ساقه محکم و غنچه های بزرگ در گیاه می شود) و از کاشت پیاز گل سوسن در نقاطی که دارای سایه می باشد، خودداری کنید.
• خاک مناسب جهت پرورش و نگهداری گل سوسن باید خاک خنثی و یا کمی اسیدی باشد و در صورتی که خاک قلیایی باشد، رشد گیاه با مشکل مواجه خواهد شد.
• پیاز گل سوسن را در عمق 20 (به صورت حدودی) سانتی متری خاک بکارید، زیرا عمق مناسب ریشه دهی ثانویه را در گیاه ترغیب کرده (به علت انتقال هوای خنک به پیاز در فصل گرما) و سبب استحکام ساقه گیاه بر روی خاک می شود.
• برای افزایش قدرت زهکشی خاک می توانید مقداری کمی برگ و مواد آلی پوسیده به خاک اضافه کنید.
• پیاز گل سوسن دارای انواع مختلف و سایز بندی متفاوت است، بنابراین توصیه می شود برای کندن خاک جهت کاشت، عمق مورد نظر، سه برابر اندازه ارتفاع پیاز گیاه باشد.
• در صورت کاشت چندین پیاز گل سوسن، فاصله پیاز ها از هم باید حداقل 10 سانتی متر باشد.
• در انتها پس از کاشت پیاز، خاک محیط کشت را به خوبی غرقابی کنید زیرا انجام این عمل سبب عبور پیاز از مرحله خفتگی شده و با جذب آب، شروع به رشد و تولید ریشه می کند.

مراقبت از گل سوسن پس از کاشت

• در صورتی که میزان بارندگی در محل پرورش و نگهداری گل سوسن کم است، آبدهی مناسب به همراه کود برای گیاه جهت رشد کافی، هفته ای یک بار صورت پذیرد.
• آبیاری غرقابی پس از کاشت پیاز باید دو مرتبه و در 2 هفته ( هفته ای یکبار) انجام شود و از کود دهی به گیاه در این مرحله خودداری شود.
• پس از اتمام دوره آبیاری غرقابی، در ارتفاع 10 سانتی متری بالای پیاز گیاه در این لایه به خاک مقداری کمپوست اضافه کنید و سپس مجددا خاک قبلی را روی آن ریخته و با بررسی پیاز گیاه، از ریشه دهی آن اطمینان حاصل فرمایید.
• پس از گذشت 2 هفته از پرورش و نگهداری گل سوسن، در هفته سوم و چهارم برای تغذیه گیاه از کود های فسفر بالا، برای هفته های پنجم و ششم از کود های دارای کلسیم و برای هفته ششم به بعد، از کود های پتاس بالا جهت تقویت گل سوسن استفاده نمایید.
• گل سوسن در طی هر فصل، بیشتر از یکبار گلدهی ندارد از این رو برای بالا بردن عمر گلدهی گیاه می توانید گل های پژمرده اولیه را از بین ببرید تا انرژی گیاه صرف تولید بذر نشود.
• پس از اتمام گلدهی گل سوسن، تنها شاخه های کوچک متصل به ساقه که تولید غنچه کرده اند را قطع کنید و سپس بعد از گذشت مدتی که برگ های گیاه قهوه ای و ساقه ضعیف می باشد در ابتدا برگ ها را قطع کنید و بعد از چند روز ساقه را از محلی که در پیاز رشد کرده (15 سانتی متر بالاتر) ببرید.
• در صورت نزدیک شدن به فصل سرما، جهت حفاظت از پیاز گیاه می توانید با اضافه کردن مالچ از آسیب به آن جلوگیری کنید.
• با فرا رسیدن فصل گرما در صورت استفاده از مالچ برای پرورش و نگهداری گل سوسن، باید مالچ محافظتی از خاک برداشته شده و کمپوست جایگزین آن شود.

آفات و امراض گل سوسن

جهت پیشگیری از بیماری های گل لیلیوم و یا آسیب آفات و امراض به گل سوسن باید محل کاشت پیاز دارای تهویه مناسب برای گیاه و همچنین فاصله ایده آل بین پیاز های کاشته شده برای عدم رقابت نوری و غذایی باشد.

حیواناتی نظیر خرگوش و موش می توانند سبب آسیب به گیاه در صورت کاشت فضای باز شوند و در صورت احتمال بروز این اتفاق، باید محل کاشت دارای چهارچوب محافظتی باشد.

برای مبارزه با بیماری های قارچی در صورت ایجاد لکه بر روی برگ های گیاه می توان در زمان پرورش و نگهداری گل سوسن از قارچکش اپیردیوم کاربندازیم و برای مقابله با حشرات مزاحم در صورت آسیب از سم مالاتیون با رعایت دز مناسب استفاده کرد.

انواع مختلف گل سوسن

گل سوسن چلچراغ

جنگل های شمال کشور عزیزمان ایران دارای انواع مختلفی از گونه های گیاهی هستند و یکی از زیبایی های منحصر به فرد این جنگل ها (هیرکانی شمال) رشد و نمو گل سوسن چلچراغ می باشد.

پیاز گل سوسن چلچراغ دارای 7 سانتی متر قطر و به شکل بیضی بوده و ارتفاع گیاه در زمان گلدهی بین 70 تا 140 سانتی متر می باشد. گل سوسن چلچراغ گیاهی بوده که دارای ساقه علفی محکم و موهای ظریف در لبه و همچنین برگ های عمودی ایستاده می باشد و همین خصوصیات سبب شده است تا یکی از مهمترین واریته های گل سوسن باشد.

به طور کلی می توان گفت گل سوسن چلچراغ یک بار در سال و در ماه تیر شروع به رشد می کند و با توجه به زیبایی حاصل از این رشد، افراد زیادی تمایل به دیدن آن در شهر داماش گیلان دارند.

علت نام گذاری گل سوسن چلچراغ، شکل ظاهری آن می باشد که به شکل تاج و چلچراغ بوده، به طوری که گل های آن منظم به همراه تقارن شعاعی و همچنین وجود برگ های زیر گل آن که به صورت نوک تیز می باشد.

رنگ گل سوسن چلچراغ سفیده بوده و مقدار بسیار کمی طیف بنفش نیز در گلبرگهای آن وجود دارد و زمانی که گیاه به سمت شالوده می رود، رنگ گلبرگ آن از سفید به سبز تغییر رنگ می دهد.

گل سوسن عنکبوتی

گل سوسن عنکبوتی دارای طیف وسیعی از واریته های مختلف است، اما نمونه ای که از آن در ایران وجود دارد، دارای برگ هایی به طول یک متر و ساقه ای به طول 50 تا 90 سانتی متر است، البته در برخی از نقاط رشد گل سوسن عنکبوتی در ایران مشاهده شده که رشد ساقه تا 2 متر نیز ادامه داشته است، از طرفی عرض گلبرگ های گیاه متفاوت است به طوری که، برخی از گلبرگ های گیاه پهن و برخی دیگر باریک هستند، اما گل سوسن عنکبوتی موجود در ایران اغلب دارای برگ های باریک است و به همین علت (به خاطر شکل ظاهر) به گل سوسن عنکبوتی شهرت یافته است.

گل سوسن عنکبوتی همانند شیپور بوده و نسبتا دارای عطر و بو می باشد. گل تولیدی از گیاه به رنگ سفید، قرمز و صورتی می باشد و زمان گلدهی در آن اواخر بهار یا ماکزیمم اول تابستان است. پیاز گل سوسن عنکبوتی دارای وزن سنگینی بوده (حدود 7 کیلوگرم) و سمی می باشد، بنابراین توصیه می شود برای تکثیر پیاز آن از دستکش استفاده شود. گل سوسن عنکبوتی بر خلاف گل سوسن چلچراغ گرمسیری بوده و بیشتر در جنوب کشور دیده می شود.

دیگر واریته های گل سوسن

از قرن نوزدهم، در اروپا و آمریکای شمالی، تری پلوئید های گل سوسن به طور گسترده به عنوان مثال گیاهان زینتی کشت و کار می شدند. تری پلوئیدها کاملا عقیم هستند، زیرا گلها تولید کپسول (میوه) نمی کنند، علاوه بر این باروری گرده در تری پلوئیدها پایین است.

محبوبیت گلهای سوسن دورگه به عنوان گیاهان گلدانی گل دهنده در آمریکای شمالی رو به افزایش است. سوسن های دو رگه یک گروه متنوع از گیاهان هستند که سبب دورگ گیری بین گونه ای با اشکال و رنگ های مختلف دیده می شوند. سه گروه عمده سوسن های دورگه شامل شرقی، آسیایی و LA با رقم های متنوع در هر گروه است.

از گروه های اشاره شده می توان به گل اورینتال و گل لیلیوم معمولی اشاره نمود.

رقم های مربوط به هر گروه تعدادی خصوصیات مشابه دارند، البته تنوع قابل توجهی نیز بین رقم ها در هر گروه وجود دارد. سوسن های دورگه معمولا به عنوان گلهای شاخه بریده و یا گیاهان باغی مورد اصلاح ژنتیکی قرار می گیرند.

در پنجاه سال اخیر، گل سوسن از مهمترین گیاهان پیازی بوده است که به عنوان گل شاخه بریده مورد استفاده قرار گرفته اند. این گیاهان (گل سوسن) به طور عمده در هلند با وسعت بیش از 5000 هکتار کشت می شوند (به طور مثال می توان به گل لیلیوم سفید، گل لیلیوم صورتی و زرد اشاره نمود).

بر اساس طبقه بندی انجمن سلطنتی باغبانی، گونه ها و رقم های گل سوسن به 9 دسته تقسیم می شوند. چهار دسته مهم آن شامل دورگه های دسته آسیایی، گل سوسن لانگیفلوروم، سوسن های دورگه شرقی و دسته دورگه های متفرقه است.

برخی از محققین، دسته گروه های متفرقه را به عنوان دسته گروه های ترومپت یا شیپوری معرفی نموده اند. اولین گروه دورگه های مهم تجاری، دورگه های میدسنچری نامیده می شوند که به وسیله جان دی گراف ایجاد شدند. مهمترین رقم این گروه از گل سوسن، انچانتمنت است که در دهه 70 در سطح وسیعی بیش از 1000 هکتار در هلند پرورش داده می شد.

از این گروه اولین سوسن های پلی پلوئید معرفی شدند، امروزه بیشتر آنها پلی پلوئید هستند.

از دورگ گیری بین گونه ای در دسته آرکلیریون، دومین گروه مهم سوسن های دورگه، یعنی دورگه های شرقیاز تلاقی گونه های اوراتوم و اسپشیسوم حاصل شد. این سوسن ها دارای گلهای بزرگ، خوش رنگ و عمدتا سفید و صورتی هستند و مهمترین سوسن های دورگه در دهه 90 بوده اند.

استارگیزر اولین دورگه شرقی بوده است و برای بیش از 25 سال به عنوان عالی ترین دورگه شرقی مطرح بوده است که دارای گلهای رو به بالا است.

گروه سوم دورگه ها از گل سوسن، یعنی دورگه های LA دو دهه بعد از دورگه های شرقی، با دورگ گیری بین گونه ای، از گروه های دورگه دسته های مختلف ایجاد شدند. این نوع تلاقی های بین دسته ای فقط با استفاده از روش های خاص گرده افشانی و نجات جنین امکان پذیر است. از آنجایی که آنها از تلاقی برگشتی نسل F1 دورگه LA با یک دورگه آسیایی هستند، سطح پلوئیدی این سوسن ها، تریپلوئید است. در طی 10 سال اخیر این گروه نسبت به گروه آسیایی از اهمیت بیشتری برخوردار است.

در شیوه ای مشابه با استفاده از روش های اصلاحی جدید، به صورت تلاقی بین گروهی بیشتر دو رگه های تری پلوئید تولید شدند، مانند دورگه های LO / OT/ OA (گل لیلیوم اورینتال).

همان طور که LA جایگزین گروه آسیایی شده است، LO جایگزین گروه لانگیفلوروماست و در آینده بعضا گروه شرقی توسط OT جایگزین می شود. در کنار هفت گروه اصلی سوسن های دورگه (O/A/T/LA/LO/OT/L) تعدادی گونه های دیگر با موفقیت مورد کشت و کار قرار می گیرند، این گروه ها عبارتند از: L.candidum، L.henryi، L.rubellum، L.martagon L.hansonii ، L.nepalense، L.pardalinum ، L.canadense که از دورگه های بین گروهی جدید هستند و می توانند طبقه بندی را با خصوصیات جدید در آینده غنی سازند.

در صورتی که در ارتباط با هر یک از موارد پرورش و نگهداری گل سوسن سوالی دارید حتما آن را با ما و دیگر همراهان سایت پرشیالرن به اشتراک بگذارید.