برای مدیریت بیماری های گل نرگس، از مصرف زیاد کود به خصوص کودهای ازته باید خودداری کرد و همچنین در مناطق آلوده تا حد ممکن پیازها را خارج کرده و در دمایی پایین تر از 18 درجه سانتی گراد نگهداری نمود و پس از برداشت گل نرگس، پیازها را در محلول تیابندازول و یا با آب گرم ضد عفونی کرد.
از طرفی می بایست حداقل به مدت سه سال تناوب کاشت رعایت شود. کاشت گل نرگس در زمانی انجام شود که خاک و هوا خنک باشد چرا که در این شرایط قارچ ها فعالیتی ندارند.
همچنین می توان از ارقام مقاوم و نیمه مقاوم استفاده نمود و پیازها را با قارچ کش هایی که در ادامه ی مقاله به آنها اشاره می کنیم، ضد عفونی کرد.
از سویی دیگر در طول زمان پرورش انواع گل نرگس، حداقل دو بار به وسیله قارچ کش های مناسب شاخه ها و برگ های نرگس ها را سم پاشی کنید.
در ادامه مقاله، پیش از پرداختن به بیماری های گیاه، به طور مختصر به آفات گل نرگس نگاهی مختصر خواهیم داشت، تا پایان مقاله همراه ما باشید.
نماتد ساقه و پیاز از اولین آفات گل نرگس
در صورت هجوم نماتدها به ساقه و همچنین پیاز گل نرگس، رشد گیاه به لحاظ ارتفاع دچار مشکل شده و در نهایت ظاهر برگها بد شکل و ساقه در قسمت ابتدایی کلفت خواهد شد.
شواهد هجوم نماتد در گل نرگس را می توان در ظاهر برگها جستجو کرد به طوری که روی برگ ها نقاط زرد رنگ و گاهی اوقات قهوه ای رنگ به صورت برآمده ایجاد می شود.
از طرفی در صورت هجوم نماتد به پیاز گیاه، پیاز آلوده و پوسیده شده که می بایست گیاهان آلوده حذف شده و بستر کشت و خود پیاز ضد عفونی شود.
برای مبارزه با آفات گل نرگس و از بین بردن نماتد از پیاز گل نرگس می توان به این روش عمل کرد که در ابتدا چند روز پیاز گیاه را در دمای 15 الی 17 درجه سانتی گراد نگهداری کرده و سپس پس از نگهداری، پیازها را به مدت 2 الی 3 ساعت در آبی که دمای آن 24 درجه سانتی گراد است نگهداری کنیم.
با طی شدن مراحل قبلی و عبور از سه ساعت، دمای آب را افزایش داده و به 42 درجه سانتی گراد می رسانیم که در این مرحله می بایست پیاز گل نرگس را مجددا به مدت 3 الی 4 ساعت در این دما نگهداری کنیم تا با اطمینان خاطر بیشتری اقدام به پرورش آنها شود.
سپس پیازها را برداشته و در جایی که هوا سرد و خنک باشد، خشک می کنیم.
کنترل نماتد گل نرگس
- تناوب های طولی (2 الی 3 سال) با گیاهان مقاوم از قبیل اسفناج، چغندر، کاهو و گیاهان خانواده غلات.
- استفاده از پیاز و بذر عاری از نماتد جهت جلوگیری از هجوم آفات گل نرگس.
- ضد عفونی پیاز و بذر آلوده با قرار دادن در آب 46 درجه سانتی گراد به مدت یک ساعت
- مبارزه در مزارع به وسیله فومیگاسیون خاک.
- بعد از کاشت استفاده از سموم نماتد کش DD.
- ضد عفونی وسائل کشاورزی برای جلوگیری از آلودگی مجدد.
برگ خوار گل نرگس
این مورد از آفات گل نرگس در زیر خاک یا در سطحی ترین لایه خاک زندگی می کند و در نتیجه خسارت به برگ، باعث پژمردگی آن می شود.
کنترل آن استفاده از سموم فسفره نفوذی نظیر دیازینون می باشد.
کنه فلس پیاز گل نرگس
دارای رنگ روشن است و با چشم غیر مسلح به سختی دیده می شود و روی فلس های سالم از جایی که بین فلس ها فضایی ایجاد شده است، تغذیه می کند.
توسعه این آفات نرگس اغلب از گردن پیاز شروع شده و به بخش های عمیق تر پیاز می رسد. تغذیه این کنه ها باعث لکه های گوشه دار قهوه ای روی فلس ها می شود.
این آفات در انبار به طور فعالی توسعه می یابند و با جریان هوا حرکت کرده و در دمای 17 درجه سانتی گراد یا بالاتر صدمه زیادی وارد می کنند.
برای حفاظت گیاهان از کنه ها و این آفات گل نرگس، سمومی به نام کنه کش از جمله آبامکتین، آپولو و پروپارژیت وجود دارد که می تواند مورد استفاده قرار بگیرد.
نگهداری پیاز گل نرگس در محل خنک و خشک موجب پیشگیری از انتشار این آفت می شود.
شته گل نرگس
شته ها احتمالا به دلیل مناسب نبودن شرایط آب و هوایی به نرگس صدمه کمتری می زنند و البته در اقلیم های گرمتر یا در فصول دیر کاشت، آلودگی ممکن است به گیاه آسیب بزند.
نوع بالدار و مهاجر شته ها کمتر از گل نرگس تغذیه می کنند، اما انواع دیگر می توانند در دوره طولانی و مناسبی که روی گیاه سکونت دارند باعث گسترش ویروس شوند.
مبارزه با این آفات گل نرگس با سموم حشره کش به خصوص سیستمیک نظیر کنفیدور، متاسیستوکس انجام می شود.
مگس پیاز گل نرگس از دیگر آفات گل نرگس
یکی از پر دردسر ترین و مشکل سازترین آفات گل نرگس، مگس پیاز این گیاه است که جاندار بالغ آن با تخم ریزی بر روی برگ ها و پیاز، باعث تولید لاروها شده که این لاروها با بیرون آمدن از تخم از برگ های گیاه و همچنین پیاز آن تغذیه کرده و سبب آسیب و خسارت به گیاه و فرد تولید کننده می شوند که برای مبارزه و از بین بردن آنها می توان به روش مبارزه با نماتدها اقدام کرد.
پوسیدگی خشک گیاه از اولین بیماری های گل نرگس
این بیماری از بیماری های گل نرگس برگ و پیاز گل نرگس را آلوده کرده که در نتیجه ی آن نکروز آوندی و مومیایی شدن بافت و همچنین پوسیدگی خشک پیاز به وجود می آید.
آسک های استوانه ای شکل قارچ در انتها کمی قوس دار و ابعاد آنها 10-8*190 میکرون می باشد و دارای 8 آسکوسپور یک سلولی و دوکی شکل هستند.
استفاده از قارچ کش قبل از کاشت و بعد از سبز شدن توصیه می شود.
پوسیدگی سفید نرگس
این قارچ آسکومیست پاتوژن بسیاری از درختان میوه و گیاهان زراعی می باشد.
در بین گیاهان زینتی به گل رز، زنبق و نرگس نیز حمله کرده و ایجاد پوسیدگی نرم در ریشه و پیاز گل می کند که به واسطه آن رنگ پریدگی و کلروز در برگ ها به وجود آمده و اندازه برگ کم می شود و گیاه رشد کمی خواهد داشت.
در پیاز های آلوده به قارچ، عامل بیماری توده های میسلیوم سفید رنگ و سپس خاکستری تشکیل می دهد که به تدریج قهوه ای شده و شرایط برای تکثیر گل نرگس بسیار سخت خواهد شد.
غشا سلولی ژله ای شده و تبدیل به ترشحات گموز می شود.
عامل بیماری زا در تولید مثل جنسی اندام باردهی جنسی (پرتیسیم) سیاه رنگی را به وجود می آورد که تعداد زیادی آسک و پارافیز دارد.
درجه حرارت مناسب برای رشد قارچ 16 الی 18 درجه سانتی گراد است و در خاک های غنی از مواد آلی فعالیت قارچ زیاد است.
استفاده از قارچ کش قبل از کاشت و بعد از سبز شدن جهت جلوگیری از این بیماری گل نرگس توصیه می شود.
کپک سفید گل نرگس
این قارچ دئوترومیست در برگ و به ندرت در دم گل نرگس آلودگی ایجاد می کند.
بافت های مورد حمله قارچ با توجه به شرایط اقلیمی، پوسیده و خشک می شوند. شدت بیماری در مناطق گرم و مرطوب بیشتر است و با شروع بیماری روی برگ اندام های غیر جنسی قارچ با پوشش سفید رنگی ظاهر می شود.
در این نوع از بیماری های گل نرگس، کنیدیم های بی رنگ استوانه ای هستند و در قسمت انتهایی گرد می شوند.
شرایط مرطوب و گرم این بیماری گل نرگس را تشدید می کند و باید گیاهان آلوده را حذف نموده و در صورت لزوم از سموم قارچ کش استفاده کرد.
کپک خاکستری گل نرگس
این قارچ در پیاز (مخصوصا به هنگام نگهداری در انبار)، گل و نیز برگ گل نرگس ایجاد آلودگی می کند به شکلی در روی برگ لکه های خاکستری تیره ایجاد می شود.
رشد قارچ سبب گسترش لکه ها شده و سپس قسمت انتهایی برگ ها به طرف پایین خم می شود که سرانجام برگ ها خشک خواهند شد.
علائم روی گل به صورت لکه های قهوه ای مشاهده می شود و لذا برای این بیماری از بیماری های گل نرگس استفاده از قارچکش مناسب توصیه می شود.
فوزاریوم گل نرگس از دیگر بیماری گل نرگس
فوزاریوم موجب کوتاهی قامت گیاه، زردی برگ ها و مرگ آنان قبل از بلوغ خواهد شد.
در پایه گیاه، نواحی با رنگ های قهوه ای قرمز شکل می گیرد و گاهی اوقات ممکن است قارچ ها به رنگ سفید و گاهی صورتی نیز در پایه گیاه و در بین فلس های پیاز دیده شوند.
کوددهی بیش از اندازه این بیماری گل نرگس را تحریک می کند.
خاک محل کشت در صورتی که دمای خنکی در حدود 12 الی 13 درجه سانتی گراد داشته باشد، تا حد زیادی می تواند گیاه را از آسیب فوزاریوم در امان نگاه دارد با این حال می توان گفت بهترین راه مبارزه با فوزاریوم گیاه، ضد عفونی کردن پیاز ها با قارچکش های مربوطه قبل از کاشت و همچنین جلوگیری از مصرف بیش از حد کود ازته در حین کشت و پرورش گل نرگس می باشد.
ویروس موزائیک گل نرگس
روی برگ به خصوص نیمه بالایی برگ ها خطوط مشخص کلروتیک سبز روشن مشاهده می شود.
گاهی این خطوط قرمز مایل به قهوه ای هستند که به همراه نکروز برگ مشخص می شوند که در نتیجه ی آن گیاه تغییر شکل داده و بد شکل می شود.
علائم روی گل نرگس با شکستگی رنگ گلبرگ ها و نمایان شدن لکه هایی به رنگ روشن مشخص می شود.
در مواردی که آلودگی و بیماری گل نرگس شدید است، گل بسیار کوچک و ناقص می ماند.
ناقلین شناخته شده برای این نوع از بیماری های گل نرگس، شته باقلا و شته گل سرخ هستند.
این ویروس در گرمای 70 الی 75 درجه غیر فعال شده و توسط میکروسکوپ الکترونی به صورت عصایی به اندازه تقریبا 560 میلی میکرون رویت می شود.
موزائیک نواری زرد گل نرگس
روی برگ و ساقه گل دهنده گل نرگس، خطوط و لکه هایی سبز رنگ که تیره تر از سبز معمولی هستند، مشاهده می شود این لکه ها بعد از 3 تا 4 هفته به رنگ سبز بسیار روشن درآمده و تقریبا سفید به نظر می رسند و روی همین اندام ها لکه های نکروتیک ظاهر می شود.
ناقلین فعال این ویروس در بحث بیماری های گل نرگس، شته باقلا Aphis dabaua و Macrosiphum euphorbiae شناخته شده و گرمای 70 الی 75 درجه ویروس را غیر فعال می کند. برای مبارزه با بیماری های ویروسی بهترین راه مبارزه با ناقلین بیماری می باشد.
پوسیدگی نرم باکتریایی گل نرگس
در صورت هجوم این نوع از بیماری های گل نرگس، روی پیاز گیاه در حالت نگهداری و نیز وقتی که پیاز در خاک باشد، بیماری به صورت پوسیدگی نرم بروز می کند.
باکتری عامل بیماری برای انهدام سریع پیاز گل نیاز به دمای بالا و مناسب 25 درجه دارد.
از سویی دیگر با رطوبت نسبی بالا، باکتری آنزیم پکتیناز ترشح می کند که موجب حل شدن دیواره سلولی و به هم خوردن نظم سلول می شود و پس از حل شدن مواد بین سلولی، پوسیدگی نرم غده ایجاد می گردد.
منبع: راهنمای کامل کاشت و نگهداری گل نرگس
تالیف: معصومه استکی و مجتبی حق شناس