آماده سازی زمین جهت گل کاری در باغچه

قبل از آنکه بخواهیم در زمین مورد نظر، گل های مورد علاقه خودمان را جهت زیبا سازی فضای محیط پیرامون کاشت کنیم، می بایست زمین را برای انجام امور مربوطه، آماده شود تا بتوان بالاترین راندمان کیفی را از عمکلرد گل کاری انتظار داشت. در این مقاله از سری مقالات آموزش گلکاری سایت پرشیالرن، به چگونگی روش صحیح آماده سازی زمین جهت گل کاری می پردازم، تا پایان مقاله همراه ما باشید.

شخم زدن از اولین کارهای مقدماتی در حوزه آماده سازی زمین

بر خلاف کشاورزی که برای شخم زدن و برگردان کردن قشر اولیه زمین باید به کمک گاو آهن آن را انجام داد، در باغبانی و گل کاری در باغچه این کار با بیل صورت می گیرد، برای اینکه مواد غذایی و پوسیده که در زمین است به خوبی مخلوط شده و خاک باغچه جهت گل کاری حاضر شود لازم است در این حوزه از آماده سازی زمین، قبلا زمین را بیل زد تا سنگ و کلوخ و ریشه علف ها را از آن بیرون آورد تا منافذ زمین برای نفوذ هوا باز گردد، بیل زدن گذشته از آنکه زمین را پوک و نرم می کند، قابلیت جذب آب را نیز زیاد ساخته و آب های زیر زمین را به بالا کشانده و سبب رطوبت زمین می شود و به طور کلی خاک برای تغذیه و پرورش گیاه ها حاضر شده و ریشه گل ها به آسانی می توانند به اطراف خود منتشر شده و سبب نمو گیاه گردند.

بیل زدن زمین بهتر است اواخر پاییز و اول زمستان صورت گیرد زیرا عوامل جوی مانند یخبندان و برف، کلوخ ها را پوک می کند ولی اگر بعد از زمستان بیل زنند باید کلوخ هایی را که در اثر یخبندان سخت شده با پشت بیل نرم کرد، چون کود و فضولات حیوانی را که برای تقویت زمین مصرف می نمایند باید زیر خاک کرد تا اثر آن در نتیجه تماس با هوا و آفتاب از بین نرود و قبل از کاشتن گل تجزیه و با خاک ترکیب شود بهترین موقع اینکار پاییز است، پس باید سعی کرد همان اوائل زمستان زمین را برگردان کرده و کود حیوانی را کاملا زیر خاک نمود، البته اواخر اسفند یا اوائل بهار که می خواهند زمین را صاف کرده و گل کاری کنند یک مرتبه دیگر برای مخلوط شدن کودها آنرا بیل زده و صاف می کنند.

در زمین هایی که باید نباتات ریشه دار مانند گل رز یا یاس خوشه کاشته شود برای اینکه به خوبی ریشه آنها در خاک نفوذ کرده و به آسانی مواد غذایی جذب کند باید آنجا را به اندازه دو یا سه بیل عمیقا زیر و رو کرد تا دست کم خاک به اندازه 50 سانتی متر حاضر و ساخته شود و ریشه بوته ها در آنجا بتوانند به خوبی کار کرده و گیاه نمو کامل خود را داشته باشد.

شن کشی، دومین کار مقدماتی در حوزه آماده سازی زمین

خاک باغچه یا کرت و حاشیه ای که برای گل کاری در باغچه در نظر گرفته اند، باید بدون سنگ و ریگ و مواد خارجی که قابل نرم شدن و اختلاط با زمین نیست باشد، بنابراین پس از بیل زدن به وسیله شن کش، باید کلیه این زوائد را از خاک بیرون کشید تا نرمه ریشه های گیاه در اثر برخورد با آنها ضایع نشده و به خوبی مواد غذایی را جذب کند. در این حوزه از آماده سازی زمین، با شن کش زمین باغچه و حاشیه را نیز صاف و تراز کرده و علف هایی که ضمن بیل زدن از خاک بیرون آمده جمع می نماید.

کوبیدن و ماله زدن زمین در گل کاری باغچه

پس از آنکه زمین را با شن کش صاف کردند و بذر را پاشیدند برای اینکه دانه ها خوب به خاک بچسبد تا هم در اثر آب دادن جا به جا نشده و هم بیشتر رطوبت جذب کند، باید روی حاشیه را با کلوخ کوب آهسته کوبید البته بهتر است قبل از کوبیدن با تخته کوچکی آنرا ماله بزنند تا کاملا صاف و تراز شود که آب بتواند به تمام سطح زمین به آسانی نفوذ کرده و همه جا را یکسان فرا گیرد، ضمنا در گل کاری در باغچه باید به این نکته توجه کرد که مقصود از کوبیدن آن نیست که زمین را چنان بکوبند تا سخت تر از موقعی که بیل نزده بودند، شود بلکه به وسیله کلوخ کوب یا شیئی مسطح سنگینی آنقدر روی خاک فشار آورند تا دانه های خاک به هم نزدیک شده و بذر ها به خوبی به زمین بچسبد اگر بیشتر از این اندازه زمین سخت شود، آب و هوا در آن نفوذ نکرده و زحمت بیل زدن را کاملا به هدر می دهد.

تنک کردن بوته ها، چهارمین کار مقدماتی در حوزه آماده سازی زمین

در این حوزه از آماده سازی زمین چنانچه قبلا گفته شد بذر بعضی گل ها را که نمی توان در خزانه کاشته بعد در محل گل کاری نشا کرد و در جای خود به طور دست پاش می کارند ( مانند شقایق و گل کتان) چون بذری که به کمک دست پاشیده می شود نا مرتب و با یک فاصله روی زمین پخش نمی شود، پس از آنکه سبز شد بوته ها نزدیک به هم یا چسبیده به یکدیگر بوده و اگر بوته های زائد حذف نشود تا فاصله لازم بین بوته های گل به وجود آید گذشته از آنکه به اندازه کامل نمو نخواهند کرد و بوته ها ضعیف می شود و ممکن است در اثر نزدیکی به هم و نرسیدن هوا پوسیده و از بین بروند.

برای رفع این نقیصه باید بعد از انکه ریشه بوته ها در زمین محکم شد، زیادی آن ها را بیرون آورند به طوری که فواصل بین آنهایی که می ماند کافی برای رشد بوته و رسیدن هوا و آفتاب به تمام بوته باشد، البته باید در تنک کردن بوته ها در آماده سازی زمین به این نکته توجه کرد که موقع کم کردن بوته ها هر کدام ضعیف تر و ناتوان تر است کنده و بوته های قوی را باقی بگذارند. عمل تنک کردن را موقعی که زمین مرطوب است انجام می دهند، تا وقت کندن ریشه بوته هایی که باقی می ماند صدمه نخورده و خرد نشود، پس از اتمام کار باید زمین را کاملا آبیاری کرد تا پای ریشه آنها که باقی مانده اند، محکم گردد.

نحوه صحیح وجین کاری در گل کاری باغچه

وجین کردن یا وجین کاری به معنای از بین بردن علف های هرز است که بذر آنها را باد یا آب در زمین می پراکند، وجود علف های های هرز گذشته از آنکه گل کاری در باغچه را زشت کرده و از منظره می اندازد ریشه آنها بوته های گل را خراب کرده و مواد غذایی زمین را که باید به مصرف تغذیه گل ها برسد جذب و از بین می برد، به همین دلیل باغبان باید مواظب باشد که هر موقع علف های هرز سبز شد، به محض آنکه به اندازه رسید که بتوان به آسانی از زمین کند به کمک بیلچه یا چاقو به طوری علف هارا از خاک بیرون آورند که به ریشه گیاه صدمه وارد نیاید. معمولا وجین را با دست انجام می دهند ولی برای علف های ریشه دار مانند پیچک لازم است چاقو یا شفره را به کمک طلبند تا ریشه آنها کاملا از زمین کنده شود.

نشا کردن، ششمین کار مقدماتی در حوزه آماده سازی زمین

در بحث نشا کردن گیاه هایی را که به آسانی می توان در زمین جا به جا کرد برای آنکه مقداری از بذرشان به هدر نرود قبلا آنها را در محل محدودی که خزانه می نامند در هوای آزاد یا زیر شاسی یا گلخانه می کارند پس از آنکه بوته ها چهار یا شش برگ پیدا کرد از خزانه در آورده و جای خود با فواصل مساوی به نسبت بزرگی بوته نشا می کنند.

وقتی گیاهی در یک جا بذر آن کاشته شد ریشه اصلی گیاه به عمودی رو به پایین فرو می رود و غالبا از قشر اولیه زمین که خاک آن را اصلاح کرده و حاصلخیز ساخته اند گذشته و وارد قشر دوم یعنی قشر زیرین می گردد، چون محلی را که برای گل کاری در باغچه حاضر می سازند احتیاج ندارد که قشر اولیه خاک بیش از 30 سانتی متر مخلوط با کود شود به همین جهت قشر زیرین غالبا فاقد مواد غذایی است، این است که نشا کردن گلها در آماده سازی زمین وسیله ای می شود تا ریشه عمودی شکسته شده و در جای بعدی که آنرا نشا می کنند برای دسترسی به غذا نرمه ریشه های بیشتر تولید کند تا بتواند کاملا تغذیه و نمو نماید، بنا به آنچه گفته شد می بینیم بوته های گل پس از نشا خیلی زود نمو کرده و خود را آراسته شروع به گل دادن می کنند مخصوصا اگر موقع نشا کردن فاصله لازم برای گرفتن هوا و روشنایی بین آنها در نظر گرفته شود.

غیر از گلهایی که قبلا گفته شد که طاقت جا به جا شدن ندارند عده ای از گلها نیز دقت زیادی را در موقع نشا کردن لازم دارند تا به آنها صدمه وارد نشود، عموما برای نشا باید موارد زیر را دقیقا در نظر گرفته و اجرا نمود.

• قبل از شروع به کار باید زمین باغچه یا حاشیه را که می خواهند گل کاری کنند و همچنین خزانه نشا را به اندازه ای آب بدهند که خاک کاملا مرطوب شود تا در اثر رطوبت ریشه های ریز و نرم گل ها که خیلی ظریف است کمتر شکسته و در جای تازه بتواند تغذیه نموده و خود را از آسیب خشکیدن حفظ کند.
• تا آنجا که ممکن است زودتر بوته هایی را که از خزانه بیرون آورده اند در جای خود نشا کرده و از دست مالی زیاد به بوته ها و ماندن ریشه آنها در هوای آزاد احتراز نمایند اگر بر حسب اتفاق نشاها را بخواهند به محل دور تری ببرند بهتر است روی ریشه آنها را با خاک یا پارچه مرطوب یا خزه بپوشانند تا هوا سبب خشکیدن نرمه ریشه ها نشده ضمنا هیچوقت نشاها را در آفتاب و جای گرم نگذارند.
• برای آنکه ریشه نشاها موقع کاشتن نشکند باید نقاطی را که نشا می کنند قبلا به وسیله انگشت یا ابزار نشا کاری سوراخ کنند. سوراخ ها باید به اندازه باشد که ریشه گیاه به آسانی در آن آویزان شود و پس از گذاشتن بوته ها در سوراخ از دو طرف به طور افقی زمین را بفشارند تا خاک بدون آنکه صدمه به ریشه بزند، اطراف آنرا مسدود سازد.
• چون بعد از نشا کردن در حوزه آماده سازی زمین نمی توان خاک را آنقدر فشرد تا هوا به ریشه ها نرسد، باید به محض خاتمه کار زمین را آهسته ولی فراوان آبیاری کرد تا آب خاک اطراف بوته ها را لای ریشه ها برده و سوراخ ها را به طور طبیعی مسدود سازد.
• چون بوته هایی که تازه جا به جا می شوند تا چند روزی از تابش نور مستقیم خورشید زحمت می بیند بهتر است پس از آبیاری با وسائل مقتضی روی نشاها را سایه کنند. اگر نشا در باغچه و هوای آزاد انجام شده می توان با فرو کردن شاخه های پربرگ بی ثمری مانند افرا، روی نشاها سایه انداخت و اگر نشا در شاسی صورت گرفته روی شیشه های شاسی را با گل سفید تار می کنند تا از تابش مستقیم نور به زیر شاسی جلوگیری به عمل آید و اگر بوته ها در گلخانه نشا شده با کشیدن حصیرهای مخصوص روی گلخانه باید آنجا را سایه کرد.

کاشتن و جا به جا کردن گل ها در گل کاری باغچه

منظور از کاشتن گل و بوته در درختکاری و گل کاری باغچه انتقال نهال هایی است که در خزانه با بذر تهیه کرده اند یا نهال گل و میوه که در اثر پیوند روی پایه های وحشی به دست آمده و باید در جای مخصوص به آن برده و بکارند، ولی جا به جا کردن تغییر مکان گل یا درختی است که مثمر بوده و به عللی جای آن را باید عوض کرد.

در این حوزه از آماده سازی زمین، عمل کاشتن درخت یا درخچه ها را با کمی دقت و صرف وقت بیشتر از مواقع سال (غیر از ایامی که حرارت هوا سبب سرعت تبخیر آب و خشک شدن نرمه ریشه ها می شود) می توان انجام داد در صورتی که برای جا به جا کردن باید درخت یا بوته در حال استراحت باشد.

گل های چند ساله یا درخچه های گلدار را باید ماه های دوم و سوم پاییز یا اسفند ماه و منتهی نیمه اول فروردین جا به جا نمود به استثنای درخچه هایی که برگ دائمی داشته و انواع ناژویان، که بهتر است بهار آنها را جا به جا کنند تا ریشه های آنها که سطحی است، از سرما آسیب نبیند.

در جا به جا کردن درخچه ها یا گل های دائمی باید سعی کنند ریشه آنها کمتر صدمه ببیند مخصوصا در مورد نباتات لطیف و مشکل در جا به جا شدن، این نکته را باید در نظر داشت که نرمه ریشه های انتهای شاه ریشه از بین نرود زیرا بوته به وسیله همان نرمه ریشه ها آب مورد احتیاج و مواد مغذی را جذب می کند.

اگر موقع کندن بوته یا درخچه دقت لازم برای حفظ ریشه ها و نرمه ریشه های آن نشود، پس از جا به جا کردن درختچه مجبور است مدتی به اصلاح ریشه خود بپردازد تا پس از حاصل کردن نرمه، ریشه کافی شروع به جذب مواد غذایی کند اینکار سبب می شود مدتی نمو درختچه در حال وقفه باقی مانده و مجبور شود برای جلوگیری از خشک شدن آن مقداری از شاخه های آنرا کم کنند تا جبران کسر مواد غذایی که به علل از بین رفتن ریشه ها پیش آمده، بشود. برای جلوگیری از آنچه که گفته شد بهتر است تا حداکثر امکان بوته ها یا درختان را چنان از زمین بیرون آورند که حداقل ریشه های آن صدمه بیند، طریق رسیدن به این مقصود آن است که قبل از کندن اطراف آن را آب فراوان بدهند تا خاک گِل شده و به ریشه چسبیده با همدیگر از زمین بیرون آید، همچنین قبل از کندن درختچه در حوزه آماده سازی زمین باید حفره ای را که می خواهند بوته را آنجا بکارند حاضر ساخته باشند و درخت را پس از اینکه از زمین بیرون آوردند، فورا در حفره مذکور گذاشته و اطراف آن را خاک بریزند.

اگر موقع بیرون آوردن اتفاقا نقاطی از شاه ریشه ها شکسته یا زخمی شده باشد برای جلوگیری از پوسیدن محل زخم را با نرمه ذغال چوب کاملا باید پوشاند یا اینکه در دوغاب خاک رس فرو برد تا جلوگیری از ضایع شدن ریشه نماید.

در گل کاری باغچه و درختچه، حفره هایی که برای کاشتن درختچه کنده می شود باید آن اندازه وسعت داشته باشد که ریشه بدون آنکه کج شده یا بشکند در آن جای گردد و خاک را طوری روی ریشه ها بریزند که بدون احتیاج به فشار، لای تمام ریشه ها رفته و آنها را بپوشاند. برای حصول این نتیجه باید همین طور که حفره را کم کمک خاک می ریزند، آب روی آن بریزند تا آب خاک را بین ریشه ها برده و نقاط خالی را پر نماید پس از اینکه گودال از خاک پر شد برای آنکه رطوبت خود را از دست ندهد ممکن است روی آنرا با مقدار کافی کود پوسیده بپوشانند تا از تبخیر سریع آب جلوگیری کند.

سله شکستن آخرین مرحله از آماده سازی زمین جهت گل کاری در باغچه

زمین های رسی و شنی در بحث آماده سازی زمین را پس از آنکه آبیاری کردند ممکن است قشر رویین خاک بعد از خشک شدن ترک ترک شده و مانع از تبخیر آب موجود در زمین شود، یا اگر باغ را با آبی که گل آلود است آبیاری کنند همین طور روی زمین قشر سختی می بندد که آن را سله می نامند. در هر یک از دو حال، سله بستن روی زمین به علت آنکه از نفوذ هوا در زمین و از تبخیر آب زمین، هر دو جلوگیری می کند باعث از بین رفتن ریشه گیاه ها شده و بوته ها کم کمک زرد و لاغر شده و می خشکد، بنابراین باید مواظب بود اگر بعد از هر مرتبه آبیاری مشاهده کردند که روی زمین سله بسته است به کمک بیلچه یا شفره یا نوک بیل سله ها را بشکنند تا مجاری عروق زمین باز شده و کم کم آبهای زیر زمین برای تبخیر بالا آمده و هم ریشه ها تغذیه کنند و هم خاک لجن نشود، هر مرتبه سله شکستن در گل کاری ارزش یک بار آبیاری را دارد و در گلدان های گل نیز اگر سله دیده شد باشد با نوک چاقو آنرا خورد کرد.

منبع: کتاب گل کاری عملی
نوسینده: غلامرضا وزیری الهی