تنظیم شرایط محیطی در گلخانه گل رز

برای اینکه بتوانیم گل رز با کیفیتی تولید کنیم باید شرایط گلخانه کاملاً مهیا باشد. در مقاله سیستم های کشت گل رز در گلخانه به بستر کشت گل رز پرداختیم و هم اکنون در این مقاله، به تمام فاکتورهای مهم شرایط محیطی گلخانه گل رز می پردازیم.

رعایت این فاکتور ها تاثیر به سزایی بر کیفیت انواع گل رز تولیدی دارد، تا پایان همراه ما باشید.

دمای گلخانه گل رز

بیشترین سهم از انرژی مصرفی در گلخانه گل رز (حدود 90 درصد) مربوط به سوخت مصرفی در گلخانه می باشد که برای گرم کردن گلخانه گل رز و نیز سوخت ادوات و ماشین ها مصرف می شود.

همچنین دما از عوامل بسیار مهم در پرورش گل رز بوده و رابطه نزدیکی با شدت نور دارد.

گل رز بایستی از شرایط دمایی مناسب برای رشد و نمو برخوردار باشد. حداقل دمای قابل تحمل توسط گیاه صفر و حداکثر 35 درجه سانتی گراد است ولی دمای ایده آل اکثر رز ها در شب 16 الی 17 درجه سانتی گراد، در روزهای کم آفتاب 21 درجه سانتی گراد و در روزهای با آفتاب زیاد 26 تا 27 درجه سانتی گراد می باشد.

بهترین میزان اختلاف درجه حرارت شب و روز 6 تا 10 درجه می باشد.

اگر دمای گلخانه گل رز زیاد بالا رود اندازه گل ها کوچک، تعداد گلبرگ ها و کیفیت گل کاهش یافته و ساقه نرم می شود.

دمای شب کم تر از 15 درجه به طور مداوم باعث تاخیر در رشد گشته و در صورت باز شدن هم موجب تولید گلبرگ های ناقص می شود. در کشت های خاکی گل رز حداقل دمای خاک 15 درجه است که نبایستی از این دما کمتر شود.

در زمستان که نور و شدت آن عامل محدود کننده می باشد مخصوصا در روز های ابری، بالا بردن درجه حرارت روز تاثیر مثبت و موثری در فتوسنتز و رشد و نمو گل رز ندارد. ولی در تابستان که شدت نور و حرارت عامل محدود کننده نیست در اختیار قرار دادن رطوبت کافی و حتی الامکان CO2 تاثیر بسیار مثبتی در افزایش محصول خواهد داشت.

تئوری این توصیه ها مربوط به عمل تنفس می باشد. پایین بودن دما در شب باعث می شود که تنفس گیاهان کاهش یابد و ذخایر کربوهیدراتی گیاهان کمتر مصرف شود و در نتیجه ذخیره کربوهیدراتی برای فعالیت های رشد و نموی گیاه بیشتر خواهد بود.

در روزهای آفتابی، به دلیل وجود نور کافی، دما می تواند افزایش پیدا کند و در نتیجه آن فتوسنتز افزایش یابد، در حالی که افزایش دما در گلخانه گل رز در روز های ابری (به دلیل محدودیت نور) نه تنها باعث افزایش فتوسنتز نخواهد شد، بلکه باعث افزایش تنفس روزانه شده و در نتیجه آن ذخایر کربوهیدراتی گل رز کاهش خواهد یافت.

به عبارت دیگر می توان گفت بخش زیادی از مواد کربوهیدرات ساخته شده طی فرآیند فتوسنتز در همان طول روز مصرف خواهد شد.

در هر گلخانه گل رز از شروع کشت نیاز به نصب یک دماسنج ماکزیمم و مینیمم جهت کنترل دمای شبانه و روز است.

برای این منظور توصیه می گردد در ابتدای رشد، دماسنج در نزدیکی بوته ها و در یک سوم اول طول گلخانه گل رز نصب گردد و پس از رشد بوته ها دماسنج به همان نسبت در بالاتر نصب شود.

چنانچه تولید کنندگان گل رز نسبت به ثبت دمای روزانه خود اقدام کنند و آن را با تغییرات دمای روزهای دیگر مقایسه کنند به نتایج خوبی هنگام افزایش و یا کاهش دما از نظر میزان برداشت دست خواهند یافت.

سیستم گرمایشی گلخانه گل رز (روش های افزایش دمای گلخانه گل رز)

سیستم های گرمایی که برای گرم گردن گلخانه ها مورد استفاده قرار می گیرند باید ضمن توانایی انتقال حرارت در سر تا سر گلخانه گل رز به طور یکنواخت، امکان تامین حرارت مورد نیاز در سرد ترین شبهای سال را نیز داشته باشند.

تولید گرما در گلخانه گل رز می تواند به صورت سیستم حرارتی مرکزی و یا موضعی باشد.

سیستم حرارتی مرکزی گلخانه گل رز

در این سیستم یک یا چند دیگ بزرگ بخار یا آب گرم در محلی قرار داده می شوند که بخار آب یا آب داغ شده توسط این دیگ ها در طول مسیری که داخل گلخانه گل رز لوله کشی شده به حرکت در می آید و تمامی محیط گلخانه گل رز را تقریبا به یک اندازه گرم می کند.

آب یا بخار داغ شده پس از حرکت در داخل محیط گلخانه گل رز، به سمت دیگ ها بر می گردد تا دوباره داغ شود.

این روش با توجه به هزینه دیگ بخار، لوله کشی و هزینه یونیت هیتر ها، هزینه اولیه نسبتا بالایی را می طلبد.

از طرفی با توجه به نیاز شدید دیگ های بخار یا آب گرم به سوخت و با توجه به هزینه تعمیر و نگهداری دیگ ها، هزینه متغیر این روش نیز بسیار بالا است.

مساله مهم پس از تولید گرما انتقال آن با حداقل تلفات به گلخانه گل رز و توزیع یکنواخت در اطراف گل رز است.

سیستم گرمایش گلخانه طوری طراحی می شود تا از نیروی طبیعی برای حرکت هوا استفاده شود.

هوا توسط فرآیند های طبیعی کنوکسیون یا همرفت حرکت می کند. یعنی هوا وقتی گرم می شود بالا می رود و وقتی که سرد می شود پایین می آید.

حرکت کنوکسیونی هوا باعث می شود که دمای گلخانه گل رز در جاهای مختلف آن متفاوت باشد.

برای جلوگیری از این کار لوله های گرمایش باید طوری قرار بگیرند که توزیع گرما یکنواخت باشد. بهترین حالت گرمایش در وضعیتی است که از کف صورت گیرد، چرا که به طور طبیعی هوای گرم به سمت بالا می رود.

سیستم حرارتی موضعی گلخانه گل رز

در این روش بخاری در نقاط مختلف گلخانه گل رز قرار داده می شود. این نوع سیستم های گرمایی معمولا تشکیل شده است از محفظه دو جداره ای که جداره وسط آنها به وسیله مشعل گازی و یا گازوئیلی به شدت گرم شده و دود از لوله خروجی آن به بیرون گلخانه گل رز هدایت می شود.

این کار باعث گرم شدن هوای موجود در جداره بیرونی و هوای اطراف جداره وسط می شود که به وسیله دمنده ای قوی (وینتیلاتور) هوای گرم شده در این جداره به شدت به وسیله لوله فلزی و یا تونل نایلونی به قطر 30 الی 40 سانتی متر به سمت داخل راه روهای گلخانه گل رز هدایت شده و از مسیر سوراخ هایی که در قسمت طرفین آن قرار دارد به طور یکنواخت در گلخانه گل رز توزیع می گردد.

در این نوع بخاری جهت فراهم کردن سوخت کامل نیاز به گاز اکسیژن است که تامین هوای تازه برای احتراق توسط لوله هایی صورت می گیرد و هوای تازه را وارد گلخانه گل رز کند و دود حاصله از سوخت را نیز به بیرون گلخانه گل رز هدایت می کنند.

البته برخی از گلخانه داران دود و دی اکسید کربن حاصله از سوخت و احتراق به بیرون هدایت نمی کنند و تصور می کنند که دی اکسید کربن حاصل از احتراق برای فتوسنتز گیاه موثر است و به آنها کمک می کند.

این در حالی است که دود ناشی از احتراق در گلخانه برای گیاهان و انسان مضر است و باعث مسمومیت گیاهان می شود ( دی اکسید کربن به صورت محدود و در شرایط ویژه ای برای گیاهان لازم است). سوخت کامل تولید آب و دی اکسید کربن می کند، در حالی که سوخت ناقص تولید اتیلن کرده که باعث کج شدگی و پیچیدگی ساقه، باریک شدن برگ ها و سقط جوانه می شود.

همچنین در اثر حل شدن و اکسید شدن، اتیلن در لایه نازک رطوبت موجود در سطح برگ ها تولید اسید سولفوریک می کند و این اسید موجب سوزاندن سلول ها، ایجاد نقاط زرد در برگ ها و در شرایط حاد موجب مرگ کامل برگ می شود.

اکیدا توصیه می کنم در موقع استفاده از این بخاری ها در گلخانه گل رز به 5 نکته مهم زیر توجه کنید و آنها را به کار ببرید.

• روشن کردن بخاری را به انتهای شب موکول نکنید. بلکه توصیه می شود با غروب آفتاب بخاری ها را در گلخانه گل رز روشن کنید. برای جلوگیری از مصرف بی رویه سوخت، بخاری ها باید مجهز به یک ترموستات بوده که در محیط گلخانه گل رز نصب می گردد. این کار باعث می شود تا علاوه بر کاهش مصرف سوخت، دمای محیط نیز به طور اتوماتیک کنترل گردد.

• در شب های سرد در گلخانه گل رز، حتما یکی از کارگران را مسئول مراقبت از بخاری ها نمایید تا در صورت خرابی یا خاموش شدن سریعا رفع عیب کند. در صورت امکان یک مشعل اضافی در انبار داشته باشید تا در صورت بروز اشکال در مشعل های موجود، بتوانید قبل از بروز آسیب جدی به گل رز، مشعل را جایگزین کنید.

• دورترین نقطه گلخانه گل رز از بخاری، سرد ترین نقطه داخل گلخانه گل رز شماست. بنابراین در شب های خیلی سرد حتما وضعیت دمایی این نقطه را بررسی کنید تا در صورت نیاز بخاری را زیاد نمایید.

• در موقع سوراخ کردن کانال های پلاستیکی انتقال گرما دقت کنید که سوراخ های ابتدایی کانال (در نزدیکی بخاری) بایستی ریزتر باشد و یا اینکه فاصله سوراخ ها از همدیگر دور تر باشد.

• در نصب دودکش در گلخانه گل رز دقت لازم را انجام دهید. اگر گازهای حاصل از احتراق مشعل به داخل محیط گلخانه گل رز وارد شود باعث ایجاد گاز های سمی و خطرناک می شود که می تواند باعث نابودی گل رز و همچنین آسیب به سلامتی خود شما گردد. بهترین وضعیت نصب دودکش به صورت مستقیم و دارای کلاهک است که دود 60 سانتی متر از سقف گلخانه گل رز فاصله داشته باشد.

سیستم سرمایش گلخانه گل رز (روش های کاهش دمای گلخانه گل رز)

خنک کردن گلخانه گل رز بسیار سخت تر و پر هزینه تر از گرم کردن آن می باشد. در تابستان هوای داخل گلخانه گل رز اغلب 11 درجه سانتی گراد بیشتر از دمای محیط بیرون است.

در مناطق گرم، کشت محصولات در تابستان و درون گلخانه بدون انجام تهویه شدید و خنک کردن گلخانه با سیستم سرمایشی امکان پذیر نیست، چون درجه حرارت محیط به سرعت از حد تحمل گیاه تجاوز می کند.

روش های خنک کردن عبارتند از :

• روش تبخیری پوشال و پنکه
• سیستم مه پاش
• رنگ آمیزی پوشش گلخانه گل رز و ایجاد سایه انداز
• تهویه بوسیله پنجره های سقفی و فن ها

سیستم خنک کننده فن و پد برای کاهش دما در گلخانه گل رز

سیستم فن و پد متداول ترین سیستم تابستانه در گلخانه ها به شمار می رود. استفاده از کولر های آبی خانگی در گلخانه های کوچک و کولر های آبی صنعتی در گلخانه های بزرگ در شرایطی که رطوبت نسبی محیط پایین باشد امکان پذیر است.

راه حل دیگر تجهیز گلخانه به فن های مکنده هوا در یک طرف گلخانه و قرار دادن پوشال و الیاف و عبور آب از روی آن توسط یک ناودان از قسمت فوقانی در طرف دیگر می باشد که باعث می شود جریان هوای خنک به درون گلخانه گل رز هدایت شود.

آب پس از عبور از روی پوشال ها مجددا توسط یک ناودان جمع شده و به درون مخزنی منتقل می شود. از درون مخزن توسط یک پمپ کوچک پمپاژ آب به سمت بالا صورت می گیرد و این چرخه تکرار می شود.

معمولا مقدار سطح پوشال لازم برای یک گلخانه گل رز حدودا یک دهم سطح گلخانه گل رز است.

سیستم خنک کننده تبخیری (مه پاش) راه دیگر کاهش دما در گلخانه گل رز

در این سیستم خنک کننده تبخیری در گلخانه گل رز از پاشش قطرات ریز آب داخل گلخانه استفاده می شود.

این سیستم دارای مزایای زیادی است که البته با محدودیت هایی نیز رو به رو است. قطرات آب باید خیلی ریز باشند که این نیازمند آن است تا نازل های مه پاش نزدیک به هم و در فشار نسبی بالا کار کنند و این امر نیازمند هزینه بالا است.

آب ورودی به این سیستم باید به خوبی تصفیه شود تا از گرفتگی نازل ها جلوگیری شود. پاشش یکنواخت قطرات آب در سراسر گلخانه گل رز مشکل است، اگر قطرات مه حاوی مواد معدنی باشند، این مواد بر روی شاخ و برگ گیاهان جمع خواهند شد که منجربه کاهش فتوسنتز و مسمومیت شوری گیاه می شود.

سیستم های مه پاش همچنین منجر به ایجاد بیماری در گیاه مخصوصا اگر قطرات مه بزرگ باشند، می گردند.

رنگ آمیزی پوشش گلخانه گل رز یا (White wash) و ایجاد سایه انداز

در این روش می توان از آب آهک یا رنگ های پلاستیکی برای رنگ کردن پوشش گلخانه گل رز استفاده کرد.

برای بهتر چسبیدن محلول آب و آهک آن را با یک قاشق روغن کتان مخلوط می کنند تا به خوبی بر روی پوشش گلخانه گل رز چسبیده شود. جوهر نمک نیز این محلول را به سهولت برطرف می کند.

سایه دادن با مخلوط آب و خاک (Mud) شبیه آب آهک است اما عیب این روش در کاهش دما در گلخانه گل رز، احتمال شکستگی در اثر سنگینی حاصل از رسوب است.

سایه دادن: در فصول گرم سال و در میانه های روز که شدت تابش نور خورشید باعث افزایش بیش از اندازه دما در گلخانه گل رز می گردد، لازم است به طریقی گیاهان پوشانده شوند تا مانع تابش مستقیم اشعه خورشید به داخل گلخانه گل رز گردد.

این کار هر چند که روشنایی گلخانه را کاهش می دهد اما تا حدی مانع افزایش دمای گلخانه گل رز می شود. اگر پرده (شید) روی سطح خارجی گلخانه گل رز قرار گیرد اثر سایه در کاهش دمای گلخانه بیشتر از قرار دادن پرده در داخل گلخانه است.

تهویه به وسیله پنجره های سقفی و فن ها برای جلوگیری از افزایش دما در گلخانه گل رز

وظیفه تهویه گردش هوا در داخل گلخانه گل رز و مبادله هوای داخل و خارج گلخانه است. حتی زمانی که درجه حرارت بیرون کمتر از درجه حرارت داخل گلخانه گل رز است.

جذب گرمای خورشید دمای گلخانه گل رز را تا حد زیان باری افزایش می دهد. از طرفی دما و رطوبت بالا و عدم تهویه مناسب در محیط گلخانه گل رز محیط بسیار مساعدی را جهت رشد و نمو قارچ های بیماری زا فراهم می آورد.

ضرورت انجام عمل تهویه برای کاهش درجه حرارت به جهت جلوگیری از کاهش رشد و گلدهی بوته ها است.

اهداف تهویه در گلخانه گل رز

1- کاهش دمای گلخانه گلخانه گل رز

تهویه می تواند نقش به سزایی در متعادل کردن هوای داخل گلخانه گل رز ایفا نماید. نکته مهم در انجام عمل تهویه این است که سرعت جا به جایی هوا به شدت نور داخل گلخانه گل رز نیز بستگی دارد. با افزایش شدت نور گرمای حاصل از انرژی خورشید افزایش یافته و در نتیجه سرعت خروج هوا از گلخانه گل رز بایستی افزایش یابد.

2 – تهیه دی اکسید کربن لازم برای فتوسنتز در گلخانه گل رز

وقتی که گل رز در معرض جریان هوای تازه خارج از گلخانه باشد، هوای تازه در نزدیکی برگ ها تامین شده و گل رز می تواند از دی اکسید کربن تازه استفاده نماید.

در بسیاری از مناطق در اولین ساعات روز دمای گلخانه گل رز بسیار پایین است و نباید پنجره ها را باز کرد.

در فصل زمستان در مناطق سرد که به لحاظ صرفه جویی در مصرف انرژی امکان باز کردن پنجره ها نیست، تزریق CO2 تا سطح 1000ppm برای رشد ایده آل گیاهان لازم است.

به این ترتیب اگر بسته شده پنجره ها به علت وجود سرمای داخل گلخانه گل رز قبل از عصر صورت می گیرد، مقدار CO2 کاهش پیدا خواهد کرد ( زیرا به دلیل وجود نور هنوز فعالیت فتوسنتزی گیاهان انجام می شود). CO2 باعث افزایش کیفی و کمی محصول می شود.

گیاهانی که در 700 یا 1050 ppm رشد می کنند زود تر از گیاهانی که در شرایط طبیعی با CO2 معادل 350ppm رشد می کنند به مرحله برداشت می رسند و همچنین گیاهان بلندتری تولید می نمایند اما افزایش CO2 باعث افزایش تعداد گل در بوته نمی گردد.

دماهای بالا در طول رشد، عمر قفسه ای گلها و کیفیت آنها را کاهش می دهد. دماهای بالاتر، مصرف کربوهیدرات های موجود در بافت ها را تسریع کرده و باعث اتلاف سریع آب می گردند.

3- کاهش رطوبت نسبی در گلخانه گل رز

اکثر قارج ها برای جوانه زنی و تکثیر در گلخانه گل رز نیاز به رطوبت نسبی بالا دارند. رطوبت بالا در گلخانه گل رز باعث افزایش تراکم بخار آب روی برگ های گل رز می شود و وجود لایه آب روی برگ ها نیز باعث کمک به تکثیر قارچ ها می شود.

4 – خارج نمودن گاز های سمی از گلخانه گل رز

وجود گاز های سمی و گرد و غبار در گلخانه گل رز ممکن است یک مشکل جدی باشد. این گاز ها شامل مونو اکسید کربن، اکسید نیتروژن، دی اکسید نیتروژن و همچنین اتیلن می باشند، که ممکن است از وسایل حرارتی متصاعد شوند.

انواع سیستم تهویه در گلخانه گل رز

1- سیستم تهویه طبیعی از طریق دریچه ها در گلخانه گل رز

امروزه در گلخانه گل رز بیشتر از جریان طبیعی هوا از طریق پنجره های جانبی و سقفی عمل تهویه صورت می گیرد که این امر به منظور کاهش هزینه ها است.

2- فن های کناری گلخانه گل رز

در یک طرف گلخانه گل رز فن های مکنده قرار می گیرند تا با مکیدن هوا از سمت مقابلشان که پنجره کناری گلخانه بوده، موجب تخلیه و تعویض هوای داخل گلخانه گل رز و در نتیجه یکسان سازی دمای داخل و خارج گلخانه گل رز شوند. مبنای محاسبه فن گلخانه جا به جایی کل هوای گلخانه در هر دقیقه می باشد.

3- فن های سقفی گلخانه گل رز

دستگاه تهویه سقفی در محلی از گلخانه گل رز نصب می شود که اختلاف سطح کافی با بلندترین ارتفاع گیاه داشته باشد تا گیاهان در معرض سیستم جریان هوا قرار نگیرند. از این فن ها کمتر جهت خنک کردن استفاده می شود. وظیفه این فن ها بیشتر متعادل نمودن دمای گلخانه گل رز و همچنین جریان دادن به هوای درون گلخانه جهت تامین Co2 برگها است.

نور گلخانه گل رز

ضریب رشد اکثر واریته های گل رز پیرو منحنی کلی نور در طول سال است. بدین ترتیب در ماه های تابستان که شدت نور بالا و روز طولانی است، تولید گل بیشتر از فصل زمستان است.

گل رز به شدت های بالای نور احتیج دارد. البته شدت نورهای خیلی زیاد علاوه بر افزایش دمای گلخانه گل رز بر روی کیفیت و رنگ گل ها اثر منفی دارد. البته میزان شدت نور به رقم و درجه حرارت بستگی دارد.

در کشور هایی مثل هلند گاها به دلیل کمی شدت نور در زمستان از نورهای مصنوعی نیز برای برخی واریته ها استفاده می کنند ولی در ایران به علت آفتاب فراوان به نظر می آید که گیاهان زیر پوشش هایی که چندان شفاف نیستند رشد بهتری دارند.

هر چند پوشش های غیر شفاف که نور را پخش می کنند تقریبا به همان اندازه ی پوشش های شفاف به نور اجازه عبور می دهند. تنها با این تفاوت که پوشش های غیر شفاف شعاع های نوری را در فضای گسترده تری بخش می کنند و سبب توزیع نور بدون ایجاد سایه های تند در گلخانه گل رز می شوند.

در گلخانه های با پوشش غیر شفاف و پخش کننده ی نور برگ های گیاهان زیر سایه های روشن تری قرار می گیرند و در نتیجه نور بیشتری در قیاس با گلخانه های با پوشش شفاف جذب می کنند.

گلخانه های دارای پوشش شفاف سایه های تند و تاریک دارند و به همین سبب گیاه نور کمتری دریافت کرده و رشد کمتری خواهد داشت. در مجموع باید گفت که شدت نور در گلخانه گل رز باعث قطور شدن ساقه ها، کوتاه شدن میانگره ها و توسعه ریشه شده و در اثر کاهش شدت نور در گلخانه گل رز رشد گیاه رز متوقف شده و طول گیاه به طور غیر طبیعی کوتاه می شود، مقاومت گیاه کاهش می یابد، اندازه گل ها کوچک و ساقه ها ظریف می شوند که بر روی بازار پسندی گل رز تاثیر منفی می گذارد،

همچنین طول روز بلند و شدت نور بالا باعث دوام بیشتر شاخه های بریده، بهتر باز شدن و براق شدن گل ها می گردد. قرار دادن گل ها در طول روز 14 ساعته نسبت به طول روز 10 ساعته باعث افزایش دوام شاخه های بریده می گردد، اما افزایش دوره ی نوری تا 24 ساعت باعث کاهش عمر شاخه های بریده پس از برداشت می گردد.

رطوبت گلخانه گل رز

رطوبت نسبی مقیاسی از مقدار آب موجود در هوا در یک دمای داده شده می باشد. میزان تنفس گیاهان متاثر از رطوبت نسبی هوای اطراف می باشد، زیرا که رطوبت نسبی، اختلاف فشار بخار بین سطح برگ ها و هوای اطراف را تعیین می کند.

باید در نظر داشت که گل رز نیاز به یک محیط با رطوبت نسبتا بالا دارد که از طریق مه پاش یا آب پاشی راهرو ها در ساعات گرم روز تامین می شود.

رطوبت نسبی همان رطوبت است که در هوای اطراف گیاه و محیط گلخانه گل رز وجود دارد. بهترین رطوبت نسبی در زمان رشد 70% است. رطوبت بیش از این مقدار مثلا 90% باعث کاهش طول عمر گل های شاخه بریده می شود علت آن می تواند این باشد که رشد در رطوبت بیش از اندازه باعث کاهش کلسیم موجود در گلبرگ ها می گردد. کلسیم در گل رز باعث استحکام دیواره سلولی، به تاخیر افتادن پیری، کاهش تولید اتیلن و قدرت زنده ماندن بهتر بافت ها می شود. رطوبت نسبی را می توان با آبیاری کردن در صبح و بیرون راندن هوای مرطوب کنترل نمود.