اصول کلی در آبیاری درختان میوه

پس از کاشت درخت میوه در غالب نقاط ایران باغداران سعی می کنند که آبیاری درختان میوه را در زمان شب انجام دهند زیرا اعتقاد بر آن است که آبیاری شبانه به لحاظ میزان نفوذ آب در داخل خاک، دارای قدرت بیشتری است علت آن هم تفاوتی است که در میزان تبخیر آب در گرمای روز و هوای خنک شب موجود است.

حال باید با در نظر گرفتن اهمیت آب در ایران، روش صحیحی را برای آبیاری درختان میوه انتخاب کنیم که در عین اینکه از مقدار لازم و کافی آب برای زیست و رشد درخت استفاده می کنیم، در اقتصاد آب نیز رعایت شرایط لازم را کرده باشیم.

مسئله آبیاری درختان میوه، مهم ترین مساله باغبانی در کشور ماست زیرا در ایران، خاک در نتیجه ی آب و هوای خشک و معتدل اصولا دارای حاصلخیزی کافی است و می توان گفت عامل محدود کننده در باغداری و اصولا در تمام قسمت های کشاورزی این کشور، عبارت از آب است یعنی هر میزان که آب بیشتر داشته باشیم به همان نسبت می توانیم بهره برداری بیشتری از خاک کرده و تعداد بیشتری از گیاهان و یا درختان را تغذیه کنیم و در نهایت آنها را در سلامت کامل نگاه داریم.

در آبیاری درختان میوه اصول کلی بر آن است که آب را به شکلی در سطح خاک به گردش در بیاوریم که آب به طور یکنواخت به تمام قسمت هایی که درخت در آنجا ریشه دوانیده است، برسد.

حال باید دید که ریشه ی درخت در کجا قرار می گیرد و آب از بین ذرات خاک چگونه عبور کرده و در داخل آن نفوذ می کند و با در نظر گرفتن این دو موضوع، به روشی در آبیاری درختان عمل کنیم که آب به تمام قسمت های ریشه های مویی درخت برسد.

اغلب دیده می شود که در احداث باغ میوه پای درختان را نهری ایجاد کرده اند که آب آبیاری را تنها از آن قسمت عبور می دهند و این موضوع در حالی است که فاصله بین درختان خشک و بدون آب باقی می ماند و یا گاهی مشاهده می شود دور طوقه درختان را حوضچه ای درست کرده و آب را منحصرا در آنجا پر می کنند در صورتی که درختان میوه آب را به وسیله ریشه های مویی که از پای درخت دورتر قرار گرفته اند، جذب می کند.

بنابراین باید در آبیاری درختان کوشش کنیم که آب آبیاری در دسترس ریشه های مویی قرار بگیرد.

روش های آبیاری درختان میوه

طریقه سیلابی

زمانی که آب آبیاری درختان فراوان و زمین مسطح و هموار است (معمولا در سیلاب های بهاره و طغیان رودخانه ها) آب را به داخل باغات میوه برمی گردانند و می گذارند سیلاب همه جا را فرا بگیرد و آنقدر آبیاری را ادامه می دهند که آب به عمق مورد نظر برسد برسد.

آبیاری کرتی

سطح باغ را به کرت ها یعنی به قطعات کوچک یا بزرکی که بستگی کامل به جنس و شیب زمین و مقدار آب دارد، تقسیم کرده و در زمان آبیاری درختان میوه، قسمت اعظم باغ و سطح کرت ها را از آب پر می کنند. این روش را طریقه کرتی می نامند به طوری که آبیاری کرتی از حیث توانایی کنترل کردن مقدار آب مصرفی به روش آبیاری سیلابی ارجحیت دارد.

آبیاری به طریق شیاربندی

این روش برای آبیاری درختان میوه، بهترین طریق برای آبیاری درختان است که در دنیای امروز معمول می باشد. در این روش برخلاف دو روش قبلی در مصرف آب صرفه جویی می شود و تمام ریشه های درختان از آب استفاده می نمایند، روش کار بدین صورت است که با این سیستم مقادیر کمی از آب را از شیارهای باریک دراز برای یک مدت نسبتا طولانی عبور می دهند به طوری که آب به تدریج تمام خاک را سیراب کرده و در آن نفوذ کند.

در این روش آبیاری درختان محل قرار گرفتن شیارها و تعداد آنها از اهمیت ویژه ای برخوردار است. به طور عادی برای درختان بارور اولین شیار از فاصله یک متری ردیف درختان کشیده می شود و شیار دوم بر حسب جنس خاک، باید به فاصله 70 تا 100 سانتی متر از شیار اول قرار بگیرد.

بدین شکل در فاصله دو ردیف درخت، که به فاصله 6 متر از یکدیگر کاشته شده اند 3 یا 4 ردیف شیار کشیده می شود. زمین یا باغی که با این روش، آبیاری می شود باید مسطح بوده و تا حد مطلوبی تسطیح شده باشد.

مقدار آب در شیارها برای آبیاری درختان میوه باید طوری توزیع شود که آب به خوبی جاری شده باشد و در عین حال به مقدار لازم نفوذ کند. به طور خلاصه باید آب در شیارها نه سرعت بالایی داشته باشد و نه به طور راکد باقی بماند.

طول مدت آبیاری بسته به وضع خاک و مقدار رطوبت موجود در آن، ممکن است کم یا زیاد باشد. طول شیارها نیز از لحاظ آبیاری اهمیت خاصی دارد و در زمین های شنی باید طول شیارها کم باشد و بر عکس در زمین های رسی ممکن است طول شیارها را بیشتر احداث کرد، در هر حال باید آب فرصت آن را داشته باشد که قدرت نفوذ پذیری داشته و در عمق زمین نفوذ کند.

چه زمانی باید آبیاری درختان میوه را انجام داد؟

زمان آبیاری درختان را نمی توان بر اساس دستور العمل معینی تعیین کرد بلکه تنها می توان گفت، زمانی باید درختان میوه را آبیاری کرد که درخت به آب احتیج دارد. با بررسی میزان رطوبت در عمق های مختلف خاک و تطبیق آن به وضع درختان می توان بهترین زمان آبیاری درختان را تشخیص داد.

به طور کلی باید دانست یک آبیاری کامل با فاصله طولانی نسبت به یک آبیاری نصفه ولی با زمان کوتاه تر، ارجحیت دارد.

آنقدر باید در دسترس درختان میوه آب قرار بگیرد که خاک تا عمقی که به وسیله ریشه ها اشغال شده است سیراب شود و به عبارتی می توان گفت آبیاری سطحی درختان میوه که به طور مثال می توان به پرورش درخت سیب و پرورش درخت گیلاس اشاره نمود، کارایی نداشته و غالبا به وسیله ریشه های علف هرز و یا تبخیر، از بین می رود.

متاسفانه کشور ما در بزرگترین منطقه ی خشک دنیا قرار دارد و آبی که هم اکنون کشاورزان و دارندگان باغات میوه برای آبیاری درختان میوه در دست دارند، عبارت از نزولات محدود برف و باران که از کلیه تله هایی که طبیعت و بشر در سر راه آن گذاشته است جدا شده و به نحوی از انحنا، در دسترس کشاورز و یا باغدار قرار می گیرد.

باید اعتراف کرد که این مقدار ناچیزی از آب که به دست ما می رسد بسیار گران قیمت است و اگر در مصرف آن اسراف کنیم، در حق خود و آیندگان ظلم کرده ایم.

یک نظر اجمالی به وضع آبیاری کشور نشان می دهد که در نگهداری و مصرف آب هیچ قاعده و قانونی رعایت نمی شود. آب از سرچشمه خود که عبارت از رودخانه یا قنات یا چشمه باشد تا باغ و مزرعه از مسیری که به نحو سرسری در خاک ایجاد شده است، جریان دارد.

قسمت مهمی از آب در کف مسیر فرو می رود یا قسمت دیگر از جداره های آن خارج شده و هدر می رود و قسمت مهم دیگر در نتیجه ی باز و پهن بودن راه آب، تبخیر می شود و فقط جز ناچیزی از آب به زراعت، پرورش و نگهداری درختان می رسد.

باغات و مزارع اغلب دارای مرزها و راه آبهای درستی نیست. کرت ها به طور سرسری و بی قواره و ناهموار ساخته شده و در نتیجه آب تحت کنترل نیست و مطابق میل طبیعی خود به طرف گودال ها رفته و اغلب ساعت ها طول می کشد تا به انتهای کرت برسد و در این مدت، ابتدای کرت تا چندین متر از عمق آب اشباع شده و تبدیل به گل و لجن گدیده و انتهای آن فقط کمی مرطوب شده است.