آفات، بیماری ها و مشکلات بن سای

همیشه پیشگیری بهتر از درمان است، باغبانان خانگی، خوب توجه کنید طبق گزارش جدید آکادمی آمریکا، 90 درصد قارچ کش ها از 9 ترکیب تومور زا تشکیل شده اند، بنابراین توصیه من به شما این است که به هیچ وجه به خاطر دفع آفات بن سای از یکی دو گلدان سم را به خاطر خطراتی که برای انسان دارد به خانه راه ندهید، حتی اگر مجبور شوید، گیاه تان را معدوم کنید و دور بریزید.

بهتر است از روش های مبارزه با مواد طبیعی و بی ضرر که برای انسان و گیاه خطرناک نیستند و همچنین مشکل آلودگی زیست محیطی را نیز به همراه ندارند، برای مبارزه با آفات و بیماری های بن سای استفاده کنید. روش این کار را برایتان منوط به اینکه با برنامه ریزی منظم، به خصوص در بهار و تابستان مورد استفاده قرار دهید برایتان توضیح می دهم. بدیهی است در این راستا بن سای ها هم مانند سایر گیاهان مورد حمله آفات قرار می گیرند.

پیشگیری از آلودگی، بیماری و آفات بن سای

برای اینکه هیچ وقت شاخه و برگ های بن سای دچار آفت و بیماری نشود، باید جهت نگهداری بن سای ماهی یکبار گیاهان برگ پهن را با اسفنج آغشته به الکل (اتیلیک یا متیلیک) پشت و روی برگ ها را ضد عفونی کنید.

همچنین می توانید شاخه و برگ ها را با آب و صابون بدون اسانس یا شامپوی بچه کاملا بشویید تا همیشه گیاه تان عاری از آفات و بیماری ها باشند. طرز استفاده از کف صابون و شامپوی بچه به این صورت است که یک قاشق غذاخوری صابون رنده شده ی بدون اسانس را که به صابون آشتیان، مراغه و برگردان نامیده و شهرت دارد، در چهار لیتر آب یا یک قاشق غذاخوری شامپوی بچه را در یک لیتر آب حل کنید و با آب فشان روی شاخ و برگ ها اسپری کنید و کاملا آنها را بشویید و بعد همین عمل را با آب معمولی برای زدودن کف صابون تکرار کنید. (خود من سالهاست از این روش در خانه استفاده می کنم)

می توانید سه حبه سیر و مقداری پوست پرتقال و دو عدد فلفل قرمز تند با مقدار کمی آب در مخلوط کن بریزید تا کاملا خرد و مخلوط شوند. مخلوط حاصل را از صافی عبور دهید، سپس یک لیتر آب را به این مخلوط اضافه کنید و به این ترکیب یک قاشق شامپوی بچه نیز بیفزایید. با توجه به اینکه بعضی از آفات بن سای با چشم غیر مسلح دیده نمی شوند، از این ترکیب هر دو هفته یکبار اعم از اینکه آفتی داشته باشند یا نه برای پیشگیری روی گیاهان اسپری کنید.

برای مبارزه با شته که از رایج ترین آفات در بیشتر گیاهان و انواع بونسای آپارتمانی است، مقداری تنباکوی طبیعی را چند ساعت در مقداری آب بخیسانید تا زمانی که رنگ زرد آن خارج شود، سپس چند حبه سیر را رنده کنید و داخل مخلوط بریزید و به هم بزنید، مدتی صبر کنید تا بوی سیر جذب آب تنباکو شود. این ترکیب را از صافی عبور دهید و یک قاشق غذاخوری نیز روغن مایع خوراکی به آن اضافه می کنید. پس از به هم زدن و مخلوط شدن، مانند دو روش قبلی عمل کنید. شته در آغاز پیدایش و شروع فعالیت، اوایل بهار توسط آب پودر شده با شلنگ یا آبفشان نیز معدوم می گردد. (فشار آب با شیلنگ را طوری تنظیم کنید که شاخه ها را نشکند).

اجرای سه روش فوق (شستشو) باید هنگامی انجام گیرد که نوبت آبیاری گیاهان باشد. چنانچه از ریختن کف صابون یا شامپوی بچه بر روی خاک گلدان بن سای احساس نگرانی می کنید، مقداری روزنامه باطله را به صورت پف کرده مچاله کنید و سطح خاک گلدان را با آن بپوشانید. تکرار می کنم و برای اطمینان خاطر شما عزیزان می گویم سال هاست خودم به همین طریق عمل می کنم و با کوچکترین مشکلی هم رو به برو نشده ام. لازم به ذکر است ترکیبات فوق فاسد شدنی هستند لذا برای مبارزه با آفات و بیماری های بن سای به اندازه ای درست کنید که لازم دارید.

معمولا در زمستان که هوا سرد است پشه و مگس در داخل خاگ گلدان پنهان می شود و تخم ریزی می کند. درفصل بهار به صورت گروهی از خاک خارج می شوند و ایجاد مزاحمت می کنند. این حشرات بال های سفید و سیاه دارند. برای دفع آنها می توانید با اسپری کردن حشره کش های استاندارد و شناخته شده برای هر گلدان متوسط سه الی پنج پیف در دو نوبت هر پانزده روز یکبار اقدام کنید.

رایج ترین آفات بن سای و روش مبارزه با آنها

شته: این آفت بن سای در بهار و تابستان به صورت گروهی روی جوانه ها و زیر برگها تجمع می کند و در نتیجه برگها شکل عادی خود را از دست می دهند و گیاه را ضعیف می کنند. بعضی از برگها احیانا خواهند افتاد و گیاه به تدریج از یک ماده ی چسبناک به صورت شهد پوشیده می شود که موجب جلب مورچه ها هم می شود.

روش مبارزه: طبق روش سوم که چند خط بالاتر اشاره شد نسبت به دفع آنان اقدام کنید.

شپشک آردآلود: آفات کوچکی هستند که پوشش سفید رنگ پنبه ای مانند دارند. این آفات در فصل بهار و تابستان در محل اتصال دمبرگ ها به ساقه ها در زیر برگها به خصوص گیاهان با برگ های رنگی افرای قرمز و بنژامین ابلق بیشتر تجمع می کنند و به سرعت نیز به سایر گیاهان سرایت می کنند.

روش مبارزه: چوب کبریتی را با پنبه تابانده شده یا گوش پاک کن در الکل بزنید و پشت و روی برگها و ساقه های مبتلا بکشید و نسبت به دفع آن اقدام کنید. پانزده روز بعد همین عمل را تکرار کنید. گیاه آلوده را دورتر از سایر گیاهان قرار دهید تا آفت به آنها سرایت نکند.

پیشنهاد من برای مبارزه با این آفت سمج و سخت جان این است که اگر فقط یکی دو گلدان آلوده دارید ساقه های فرعی گیاه را از چند سانتی متری ساقه ببرید (هرس بن سای) و آنها را معدوم کنید و با مراقبت از گیاه هرس شده، مانده در گلدان و شست و شوی ماهانه با آب و صابون، مطمئن باشید گیاه فعالیت خود را مجددا با سرسبزی و طراوت شروع می کند.

کرم خاکی: وقتی خاک گلدان بن سای به آسانی آب را جذب نمی کند، حضور تعدادی از این کرم ها را در خاک به ما خبر می دهد.

روش مبارزه: گیاه را در محیطی سربسته و بدون کوران از گلدان خارج کنید و کرم ها را از خاک جدا و معدوم کنید. یا خاک گلدان را عوض کنید. وجود چهار تا پنج کرم خاکی در خاک یک گلدان متوسط نه تنها ضرری ندارد بلکه مفید هم هست.

سفیدک بن سای: در اوایل بهار چیزی شبیه به آرد روی برگ ها را می پوشاند و باعث نابودی گیاه می شود.

روش مبارزه: مقداری گل گوگرد در پارچه ی ململ یا تنظیف بریزید و چهار گوشه ی پارچه را در دست بگیرید و با تکان دادن آن روی برگها بپاشید. ده روز بعد همین عمل را تکرار کنید.

کنه تار عنکبونی: در حاشیه و پشت برگ های گیاه تارهایی شبیه تار عنکبوت پراکنده می کند.

روش مبارزه: شست و شو با آب هفته ای سه بار یا تمیز کردن شاخه و برگ ها با الکل ماهی دو بار توصیه می شود.

پروانه برگ خوار: خسارت این آفت بن سای به شکل تغذیه از برگ ها ظاهر می شود.

روش مبارزه: برگ های آسیب دیده را بچینید و در صورت نیاز با حشره کش سیستماتیک (استاندارد) اسپری کنید.

مینوز: روی سطح برگ ها را لکه های سفید یا قهوه ای می پوشاند.

روش مبارزه: با حشره کش های استاندارد گیاه را در دو نوبت به فاصله ی پانزده روز یکبار یا با ژل های حشره کش طبق دستور روی جعبه آن سم پاشی کنید.

به هر حال چنانچه ناچار به سم پاشی برای رفع آفات و بیماری بن سای هستید، حتما آن را از مراکز معتبر تهیه کنید و از خریداری سموم بدون برچسب و پروانه ی ساخت جدا پرهیز کنید. برای تاثیر سم روی گیاه، باید در دو نوبت به فاصله ی پانزده روز با رعایت اصول ایمنی و حفاظتی در هوای آزاد اقدام به سم پاشی کنید. بهتر است از سموم سیستماتیک استفاده کنید. به این دلیل که این سموم تاثیر کشندگی بیشتری روی آفات در حین پرورش بن سای دارند.

برای اینکه خاک گیاه تان همیشه عاری از آفات و بیماری ها باشد می توانید ماهی یکبار از پودر ضدعفونی کننده ی خاک که در فروشگاه های لوازم کشاورزی عرضه می شود طبق دستور روی جعبه ی آن استفاده کنید.

آخرین کلام این که از ژل های حشره کش گیاهی که ترکیبات مناسبی دارند و باقی مانده ی سمی در محیط ندارند و برای انسان و سایر جانداران نیز بی خطرند، استفاده کنید و هرگز از سموم بیش از اندازه (دز تعیین شده) استفاده نکنید.

بهترین زمان سم پاشی برای بیماری بن سای ها، هنگامی است که برگ ها هنوز باز نشده اند اگر در این زمان موفق به سم پاشی نشدید، صبر کنید تا برگ ها کاملا باز شوند و غلظت مورد استفاده سموم معمولا دو در هزار است، مثلا دو سی سی سم را در یک لیتر آب حل کنید، ولی بهتر است طبق توصیه ی روی جعبه آن عمل کنید.

با برخی از مشکلات و بیماری های بن سای آشنا شوید.

زرد شدن ناگهانی برگ های بن سای

علت:
افراط در آبیاری
کم آبی
تغییر ناگهانی دمای محیط گیاه
کمبود ازت در برگ های مسن

لاغر و باریک شدن ساقه ها و کوچک شدن برگ ها و سبز شدن برگهای رنگی بن سای

علت:
کمبود نور محیط گیاه
عدم تغذیه مناسب

لازم به ذکر است در صورت باریک شدن ساقه ها و کوچک شدن برگ های شرایط به هیچ وجه مناسب برای تکثیر بن سای نخواهد بود.

جمع شدن لبه ی برگها به داخل در درخت یا درختچه بن سای

علت:
آفت زیر برگ ها جمع شده و مشغول تغذیه از برگ هاست.

قهوه ای شدن نوک برگ های بن سای

علت:
کمبود رطوبت محیط و پتاسیم و منیزیم
استفاده از آب کلردار

پوسیدگی ریشه بن سای

علت:
افراط در آبیاری یا مسدود شدن سوراخ زهکش گلدان یا جمع شدن آب در زیر گلدانی

رنگ پریدگی برگهای بن سای یا کم رنگ شدن آنها

علت:
تغذیه ناکافی

پژمردگی گیاه بن سای

علت:
کم آبی، غرقابی، تغییر مکان محیط گیاه، نور زیاد بیش از نیاز گیاه

پوسیدگی بن سای

علت:
آبیاری زیاد در زمستان، ریختن آب روی برگ ها در شب

زرد شدن فاصله ی میان رگبرگ های بن سای

علت:
کمبود آهن

کوتاه شدن فاصله ی میان بندها و تولید برگ های ریز در بن سای

علت:
کمبود فسفر

سوختگی روی برگ های بن سای

علت:
اسپری کردن آب روی برگ ها در آفتاب و قارچ

برگ ها زرد شده ولی محکم و سالم اند

علت:
آبیاری با آب سنگین و آهک دار

حاشیه یا نوک برگ ها سوخته اند

علت:
سوراخ زیر گلدان مسدود شده است.

منبع: کتاب آموزش ساخت، نگهداری و پرورش بن سای
تالیف و گردآوری: حسن بنی هاشمی